Ας διδάξουμε στα παιδιά να σκέφτονται - Η κριτική σκέψη δεν είναι προαιρετική

Το μόνο μάθημα που δεν διδάσκεται στα σχολεία είναι της σκέψης. Της κριτικής σκέψης, της ενσυναίσθησης και της συνειδητότητας, της ανοχής και του σεβασμού, της ελευθερίας και ευτυχίας.
Και όμως, αυτά μπορούν να διδαχτούν από μικρή ηλικία, διότι τα παιδιά, οι ευτυχισμένοι μικροί άνθρωποι που μεγαλώνοντας παραδίνονται στη δίνη της ζωής, μαθαίνουν εύκολα, όχι μόνο αντιγράφοντας συμπεριφορές, αλλά και συζητώντας.Η Φιλοσοφία παραδοσιακά δεν διδασκόταν σε μικρές ηλικίες.
Θα πρέπει να περιμένουμε χιλιάδες χρόνια έως ότου, τη δεκαετία του 1970, ο Matthew Lipman δημιουργήσει τη Φιλοσοφία για Παιδιά, ένα πρόγραμμα που δεν εστίαζε στην Ιστορία της Φιλοσοφίας, στις Σχολές και τους Φιλοσόφους αλλά στη φιλοσοφική σκέψη.
Ο Lipman έκανε έναν απλό και συνάμα ρηξικέλευθο συλλογισμό. Πώς δίδασκε ο Σωκράτης Φιλοσοφία;
Δεν είχε κάποια σχολή, δεν παρέδιδε μαθήματα. Ωστόσο, ο Αθηναίος φιλόσοφος αποτέλεσε τομή στη Φιλοσοφίας, με αποτέλεσμα όλοι οι φιλόσοφοι πριν από αυτόν να ονομαστούν Προσωκρατικοί, λόγω της επανάστασης που επέφερε.

Τι έκανε ο Σωκράτης; Συζητούσε

Αφορμή μπορεί να ήταν ο,τιδήποτε. Άλλωστε είναι γνωστοί οι μύθοι (του Σπηλαίου, του δαχτυλιδιού του Γύγη, του Ηρός κ.ά.) που αποτελούσαν την αφετηρία του διαλόγου με τους συνομιλητές του, οι οποίοι έως σήμερα μελετώνται, ερμηνεύονται και διδάσκονται στα καλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν αβίαστα από την αφήγηση των μύθων δεν επιδέχονται μία απάντηση.
Εξάλλου, ο ίδιος ο Σωκράτης δεν έδινε τις λύσεις. Ο καθένας τις ανακαλύπτει και τις εφευρίσκει μόνος του.
Η «αλογόμυγα» των Αθηναίων έδινε το έναυσμα για στοχασμό και ταυτόχρονα οδηγούσε την πορεία της συζήτησης στον ορθό προβληματισμό με κέντρο την ηθική του ανθρώπου. Ο Lipman έφερε τη διαλεκτική/ μαιευτική μέθοδο στα μέτρα των παιδιών, τα οποία καθοδηγούνται από τον ειδικευμένο φιλόσοφο.
Οι μύθοι γίνονται παραμύθια.
Τα σωκρατικά ερωτήματα απλοποιούνται για χάρη των παιδιών.
Ο προβληματισμός όμως παραμένει στο στόχαστρο του παιδιού. Του παιδιού που έχει ερωτήματα για τα πάντα.
Δεν βρίσκει όμως το θάρρος, την προσοχή και την υπομονή του περίγυρού του, για να τα συζητήσει, με αποτέλεσμα να τα παρατήσει και να πάψει να σκέφτεται. Η γνώση είναι επίπονη, διδάσκει ο μύθος του Σπηλαίου. Όχι όμως όταν ξεκινάει από μικρή ηλικία. Τότε γίνεται γλυκιά σαν μέλι και οδηγεί στην ευτυχία.

Η κριτική σκέψη δεν είναι προαιρετική

Ειδικά στην εποχή μας είναι προαπαιτούμενο του ανθρώπου που έχει να αντιμετωπίσει καθημερινές προκλήσεις και διλήμματα.

• Η Φιλοσοφία για Παιδιά δεν διδάσκει απλώς.
• Προκαλεί το παιδί να μάθει να σκέφτεται.
• Να καταλαβαίνει ότι η ζωή δεν είναι μόνο τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. 
• Ότι μια είδηση μπορεί να είναι παραπλανητική.
• Ότι η ευτυχία βρίσκεται στις ανθρώπινες σχέσεις και όχι στα υλικά αγαθά.
• Ότι το διαφορετικό (χρώμα, θρησκεία, εθνότητα) δεν προκαλεί φόβο.
• Ότι τα ζώα και τα φυτά δεν είναι κτήμα του ανθρώπου αλλά συγκάτοικοι στον πλανήτη.
• Ότι ο χρόνος κινείται σαν βέλος και δεν γυρίζει πίσω. Πρέπει να τον ζούμε και να μην τον χάνουμε.

Δυστυχώς, μάθημα που να εκθέτει τα παγκόσμια ερωτήματα της ανθρώπινης σκέψης δεν υπάρχει.
Και όμως. Τα παιδιά αναρωτιούνται:

• Γιατί πρέπει να λέω την αλήθεια;
• Είναι εντάξει να φοβάμαι;
• Γιατί πεθαίνουν οι άνθρωποι;
• Πώς θα γίνω ευτυχισμένος;

Η Φιλοσοφία για Παιδιά ακονίζει τη σκέψη εξ απαλών ονύχων. Αφαιρεί τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα βοηθώντας το παιδί να εισέλθει ισότιμα στον κόσμο της εφηβείας και της ενηλικίωσης στη σύγχρονη εποχή. Δωρίζει την ανεξαρτησία και την ελευθερία.

Υπάρχει σημαντικότερο μάθημα;

*Η Δρ Έλσα Νικολαΐδου σε συνεργασία με το Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας για Παιδιά και Νέους και το Μουσείο Πιερίδη-Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου διοργανώνουν εργαστήριο Φιλοσοφίας για Παιδιά, Οι Μικροί Στωικοί (κάθε Σάββατο του Νοεμβρίου, ώρα 10:00-11:15) Πληροφορίες- Κρατήσεις: τηλ. 24 001502


philenews.com