Παιδικό άγχος: Συμπτώματα, αίτια κι αντιμετώπιση

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως η ζωή ενός παιδιού είναι χαρούμενη και ανέμελη, χωρίς πολλές έννοιες και σκοτούρες. Άρα και χωρίς κανένα λόγο για άγχος και ανησυχίες.
Είναι όμως το άγχος "προνόμιο" μόνο των ενηλίκων;
Είναι γεγονός πως το άγχος εμφανίζεται στη ζωή του ανθρώπου από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του. Και μην φανταστείτε πως όσο πιο μικρός είσαι, τόσο μικρότερη είναι και η επίδραση και η έντασή του.
Όπως νιώθετε εσείς όταν είστε αγχωμένοι, ακριβώς έτσι νιώθει και ένα παιδί.Και μάλιστα πολλές φορές για το παιδί είναι πολύ πιο έντονο αλλά και πολύ πιο δύσκολο να το αντιμετωπίσει, αφού για εκείνο είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση και δεν έχει αποκτήσει ακόμα τους απαραίτητους μηχανισμούς για να αντεπεξέλθει.

Τι είναι το άγχος

Το άγχος προκαλείται όταν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει καθημερινά παραπάνω πιέσεις από αυτές που μπορεί να ελέγξει αποτελεσματικά. Το πώς βιώνει ο κάθε άνθρωπος το άγχος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, δείχνοντας περισσότερες ή λιγότερες αντοχές.
Όταν το άγχος λειτουργεί εποικοδομητικά, μπορεί να δράσει σαν κινητήρια δύναμη για αυτόν.
Όταν όμως ο άνθρωπος φτάσει στο σημείο να μην μπορεί να το ελέγξει, βρίσκεται σε μια διαρκή εγρήγορση και ανησυχία, χωρίς να μπορεί να ηρεμήσει ούτε λεπτό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, από κινητήρια δύναμη και ερέθισμα για καλύτερη απόδοση του ατόμου, να λειτουργεί αρνητικά στη ζωή, στη δουλειά, στις σχέσεις και στην υγεία του.

Από ποια ηλικία παρατηρείται το άγχος στα παιδιά

Ένα παιδί μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα άγχους από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του. Ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά αισθάνονται συχνά άγχος και ανησυχούν για πολλούς λόγους, άλλα σε μικρότερο κι άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό και ένταση.
Το παιδί βιώνει το άγχος σαν ένα δυσάρεστο συναίσθημα ενός αόριστου κινδύνου και το εκφράζει γενικά και απροσδιόριστα.
Κατέχεται από αβάσιμες ανησυχίες για το μέλλον, οι οποίες κυρίως αφορούν τις καθημερινές του συνήθειες και δραστηριότητες. Έτσι μπορεί να ανησυχεί για ανύπαρκτους κινδύνους, ή ακόμα για πιθανούς τραυματισμούς, αρρώστιες ή και το θάνατο.
Τα μικρότερα παιδιά εκλογικεύουν το άγχος τους λέγοντας πως φοβούνται ότι μπορεί να έρθουν κλέφτες στο σπίτι, ή αν είναι μικρότερης ηλικίας μην εμφανιστούν θηρία, τέρατα κτλ.

Από πού πηγάζει το άγχος

Οι παράγοντες που προκαλούν πιέσεις μπορεί να προέρχονται τόσο από το εξωτερικό περιβάλλον όπως είναι η οικογένεια, οι φίλοι, όσο κι από τον ίδιο τον εαυτό.
Μάλιστα, οι πιέσεις που δέχεται το παιδί από τον εαυτό του μπορεί να είναι και οι πιο σημαντικές.
Τους πρώτους μήνες της ζωής του σαν μωρό, μπορεί να νιώσει άγχος όταν δεν καλύπτονται οι βιολογικές του ανάγκες, όπως τροφή, ύπνος, τρυφερότητα, καθώς και όταν αποχωρίζεται από την μητέρα του.
Καθώς μεγαλώνει, οι παράγοντες που μπορεί να του προκαλέσουν άγχος αρχίζουν να ποικίλλουν περισσότερο.
Κάποιοι από αυτούς είναι:

• Οικογενειακοί παράγοντες
• Η σχέση του παιδιού με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
• Πίεση που μπορεί να υφίσταται προκειμένου να ικανοποιήσει γονεϊκά ή κοινωνικά πρότυπα.
• Αυστηρός ή πολύ χαλαρός τρόπος διαπαιδαγώγησης.
• Ο ερχομός νέου μωρού στην οικογένεια.
• Οι εντάσεις ή οι διαφωνίες μεταξύ των γονιών.
• Η έντονη οικονομική ανασφάλεια.
• Το διαζύγιο και η απομάκρυνση του ενός γονέα.
• Η σοβαρή ασθένεια ή ο θάνατος κάποιου μέλους της οικογένειας.
• Ο δεύτερος γάμος ενός από τους δύο χωρισμένους γονείς. Ψυχολογικά προβλήματα ενός γονιού.
• Η αλλαγή σπιτιού.
• Ατομικοί παράγοντες
• Μια πιθανή ασθένεια ή τραυματισμός και η παραμονή του στο νοσοκομείο.
• Οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης ή σκληρής τιμωρίας.
• Σωματικές ή ψυχικές ιδιαιτερότητες του παιδιού.
• Οι αλλαγές στο ατομικό του πρόγραμμα.
• Η σχέση του με τους άλλους.
• Οι επισκέψεις στους γιατρούς.
• Η αρχή της εφηβείας ή οι αλλαγές στο σώμα.
• Σχολικοί παράγοντες
• Η αρχή ή το τέλος του σχολείου.
• Η απόδοση στα μαθήματα.
• Η αποδοχή του από το κοινωνικό σύνολο της τάξης.
• Η σχέση του με τον δάσκαλο.
• Η επανάληψη τάξης στο σχολείο.
• Η αλλαγή σχολείου.

Πώς εκδηλώνεται το άγχος στα παιδιά

Το άγχος εκδηλώνεται με συμπτώματα σωματικά, ψυχολογικά, καθώς και με συμπτώματα συμπεριφοράς αλλά και με προβλήματα στις σχέσεις του με τους άλλους.
Κάποια από τα συμπτώματα αυτά είναι:

Σωματικά συμπτώματα:

• Υπερβολικό κλάμα χωρίς πάντα να υπάρχει σοβαρή αιτία. Προβλήματα ύπνου, όπως υπνοβασία, εφιάλτες, αϋπνία ή μεγάλης διάρκειας ύπνος.
• Προβλήματα στην διατροφή.
• Παράπονα για πόνους στην κοιλιά ή γαστρεντερικές διαταραχές.Υπερκινητικότητα ή συνεχής κούραση.
• Νευρικά τικ, όπως παίξιμο των ματιών ή μυών του προσώπου. Νυχτερινή ενούρηση.
• Τραύλισμα.
• Πονοκέφαλοι.
• Δυσκολία στην συγκέντρωση και διάσπαση προσοχής.
• Συμπτώματα συμπεριφοράς:
• Παλινδρόμηση σε νεότερη ηλικία.
• Προσκόλληση στην μητέρα ή σε άλλο πρόσωπο.
• Άσχημη απόδοση στο σχολείο.
• Σκληρότητα σε ανθρώπους ή ζώα.
• Κλέψιμο.
• Καταστροφή αντικειμένων.
• Ψέματα ή εξαπάτηση.
• Εκρήξεις θυμού ή ξαφνικής οργής.
• Υπερβολική ονειροπόληση.
• Τελειομανία.
• Άρνηση να δώσει σε άλλον τα παιχνίδια του και άσχημη αντίδραση όταν τα αγγίζει κάποιος άλλος.

Προβλήματα στις σχέσεις του με τους άλλους:

• Απόσυρση ή αποφυγή της προσπάθειας για δημιουργία σχέσεων. Συναισθήματα ανικανότητας.
• Υποτίμηση των δυνατοτήτων του και του εαυτού του.
• Δηλώσεις παραίτησης και απογοήτευσης, όπως «θα ήθελα να πεθάνω» ή «τι καλά να μην είχα γεννηθεί».
• Υπερβολικοί φόβοι.
• Μη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες.

Τι μπορείτε να κάνετε

• Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για ένα δυνατό και υγιή οργανισμό είναι καταλυτικής σημασίας. Η ξεκούραση και η καλή διατροφή ενισχύουν τις αμυντικές δυνάμεις του παιδιού για την αντιμετώπιση του άγχους.
• Προσπαθήστε να αναζητήσετε την αιτία που προκαλεί άγχος στο παιδί, αμέσως μόλις εντοπίσετε τα συμπτώματα. Σκεφτείτε αν συνέβη κάτι το διάστημα που παρουσιάστηκαν τα συμπτώματα αυτά, που μπορεί να είναι η πηγή του άγχους, π.χ. μια μετακόμιση, η έναρξη του σχολείου κ.λ.π.
• Ο διάλογος με το παιδί είναι απαραίτητος. Συζητήστε μαζί του τι είναι ακριβώς αυτό που το αγχώνει, πώς νιώθει εκείνη τη στιγμή και για ποιο λόγο. Μιλήστε του για το άγχος και εξηγήστε του πως είναι φυσιολογικό. Κάτι που βιώνουν όλοι οι άνθρωποι, κάποιες στιγμές ακόμα κι εσείς. Ενθαρρύνετέ το να εκφράσει κι εκείνο ελεύθερα τα συναισθήματά του.
• Συζητήστε μαζί του τις αλλαγές που συμβαίνουν ή που πρόκειται να συμβούν. Ενημερώστε το και προετοιμάστε το για καταστάσεις που ενδεχομένως του δημιουργούν άγχος.
• Δείξτε κατανόηση χωρίς να αμφισβητείτε το πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η καθημερινότητα του παιδιού. Μπορεί να μην έχει αυξημένες εργασιακές ή συζυγικές υποχρεώσεις, ωστόσο μπορεί να γνωρίσει το άγχος με ποικίλους τρόπους και μάλιστα με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσωματική του υγεία.
• Προσπαθήστε να ενισχύσετε την αυτοπεποίθησή του. Τονίστε τις καλές του στιγμές και όλα όσα έχει καταφέρει με τις δικές του δυνάμεις. Με υγιή αυτοπεποίθηση, η αντιμετώπιση του άγχους θα είναι πιο εύκολη υπόθεση.
• Παροτρύνετε το παιδί να επιδίδεται σε σωματικές δραστηριότητες, όπως σπορ, ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες και παιχνίδια, που θα το βοηθήσουν να ελέγξει ή και να αποβάλλει το άγχος του.
• Μην εστιάζετε πολύ στην εικόνα του παιδιού, όπως για παράδειγμα πόσο υψηλούς βαθμούς πήρε ή πόσο δημοφιλές είναι, αλλά με την ουσία των πραγμάτων. Με το αν δηλαδή μπορεί να αποδώσει στο σχολείο σύμφωνα με τις δυνατότητές του και με το αν είναι ευτυχισμένο με τις κοινωνικές του δραστηριότητες και παρέες.
• Μετριάστε τις δραστηριότητές του όταν αυτές κατακλύζουν τη μέρα του. Ένα βαρύ καθημερινό πρόγραμμα στρεσάρει το παιδί και δεν του αφήνει τον απαραίτητο χρόνο για να ξεκουραστεί, ή να κάνει κάτι που το ευχαριστεί.
• Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί σας και βοηθήστε το να μην έχει ούτε αυτό από τον εαυτό του.

Πολλές φορές το δικό μας άγχος επηρεάζει τα παιδιά.
Όταν το άγχος και το στρες επικρατούν σε μια οικογένεια, αυτό επιδρά στη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού. Όχι μόνο μπορεί να παρουσιάσει και το ίδιο άγχος, αλλά το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι πιο ευάλωτο και είναι πιθανό να παρουσιάζει συχνά ασθένειες και άλλα σωματικά συμπτώματα.
Να θυμάστε πως το δικό σας πρότυπο είναι πολύ σημαντικό. Όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν την καθημερινότητά τους με άγχος, τότε έτσι θα μάθει και το παιδί να αντιμετωπίζει τη ζωή. 

Πότε χρειάζεται η βοήθεια ειδικού

Είναι πολύ πιθανό, τα περισσότερα παιδιά να εμφανίσουν κάποια στιγμή της ζωής τους μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα. Αυτό που πρέπει να προσέξετε, είναι αν τα συμπτώματα αυτά παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς και αν εμφανίζονται πολλά από αυτά ταυτόχρονα.
Αν δεν μπορείτε να καθησυχάσετε τις ανησυχίες του και παρατηρείτε πως η καθημερινή του ζωή παρουσιάζει πολύ σημαντικές δυσκολίες, όπως για παράδειγμα στην συναναστροφή του με τους άλλους, στον ύπνο, στο φαγητό, στη διάθεσή του ή στην απόδοσή του στο σχολείο, τότε θα πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού.
xamogelakia