Τεχνικές θεραπείας με παιχνίδι για ένα παιδί με επιθετικότητα

Καιρό πριν, μία οικογένεια μετακόμισε στο δρόμο δίπλα από εμάς και η επικοινωνία μου με το εξάχρονο αγόρι είχε τέτοια επιτυχία, που ένιωσα ότι πρέπει οπωσδήποτε να το μοιραστώ μαζί σας. Για να καταλάβετε πλήρως τι συνέβη, αφήστε με να σας πω όλη την ιστορία.

Γνωρίστε τον Ιάσoνα

Το αγόρι αυτό, που θα αποκαλώ Ιάσoνα, είναι το μικρότερο από δύο παιδιά. Η μεγαλύτερη αδερφή του είναι η επιτομή της εξυπνάδας και της καλής συμπεριφοράς, με τάσεις τελειομανίας. Ο Ιάσoνας, όπως συνηθίζεται στα μικρότερα αδέρφια, αντιλήφθηκε ότι δεν μπορούσε να συναγωνιστεί με την «τέλεια» μεγαλύτερη αδερφή του και κατάλαβε ότι μπορούσε να τραβήξει την προσοχή με το να κάνει το ακριβώς αντίθετο. Ουσιαστικά, έγινε το «κακό παιδί». Τον έδιωξαν από τρία σχολεία και οι γονείς του ήλεγχαν την κάθε στιγμή που ήταν ξύπνιος, χωρίς να τον αφήνουν να πάει οπουδήποτε δίχως επίβλεψη.
Όταν πρωτομετακόμισε στη γειτονιά μας, τον ακολουθούσε παντού η αδερφή του, η οποία συμπεριφερόταν σαν να είναι η μητέρα του, κρατώντας τον στη γραμμή και εποπτεύοντας τη συμπεριφορά του. Δεν του επιτρεπόταν να πάει στο σπίτι κανενός και δεν τον εμπιστεύονταν να πάρει οποιαδήποτε απόφαση για τον εαυτό του. Τα άλλα παιδιά της γειτονιάς μου έλεγαν ότι μπλέκει σε καβγάδες και προβλήματα και ότι δεν είναι υποχρεωμένα να είναι φίλοι του. Το βρήκα συγκλονιστικό, το ότι δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από το παρελθόν του, ακόμη κι εάν ήθελε να συμπεριφερθεί διαφορετικά.

Γνωρίζοντας τον Ιάσoνα

Έτσι, ως παιγνιοθεραπευτής, σύμβουλος για παιδιά, και κάτοικος-μαμά της γειτονιάς, αποφάσισα να δω τι πραγματικά συμβαίνει με τον Ιάσoνα. Ξεκίνησα να καταπιάνομαι μαζί του όταν ήταν έξω κι έπαιζε, ρωτώντας τον για τα ενδιαφέροντά του, την οικογένειά του, τα σπορ, τα παιχνίδια, οτιδήποτε μου επέτρεπε να συνδεθώ μαζί του. Κάθε συνομιλία επικεντρωνόταν σε θετικά και ενθαρρυντικά θέματα, χωρίς ούτε μία φορά να συζητηθεί η συμπεριφορά του ή τα προβλήματα.
Ο Ιάσoνας ξεκίνησε να έρχεται πιο συχνά, παρ’ ότι ακόμη έπαιζε μονάχα στο δρόμο ή στην αυλή μας. Του ζητούσα να περάσει μέσα, και αυτός πάντα θα έτρεχε κάτω να ρωτήσει τους γονείς του, για να επιστρέψει με ένα ηττημένο «δεν μπορώ». Καθώς περνούσα περισσότερο χρόνο έξω βλέποντας το πώς αλληλεπιδράει με άλλα παιδιά στη γειτονιά, κατέστη σαφές ότι η επιθετικότητα και η αντίδρασή του, σχεδόν πάντα προέκυπταν από ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Εάν κάποιο άλλο αγόρι τον νίκαγε στο μπάσκετ, αυτός θα αντιδρούσε, θα λογομαχούσε και θα φώναζε. Είδα την «κακή συμπεριφορά», αλλά επίσης συνειδητοποίησα ότι κανείς ποτέ δεν του έδειξε κάποιον άλλο τρόπο να αντιδράει, ποτέ δεν του δόθηκε η ευκαιρία να εξασκηθεί στον αυτοέλεγχο και ποτέ δεν τον αντιλήφθηκαν με κάποιον άλλο τρόπο, πέραν του αρνητικού.
Λοιπόν, αυτή ήταν η αρχή της παρέμβασής μου με την παιγνιοθεραπεία, με αυτό το «επιθετικό» παιδί της γειτονιάς. Φρόντιζα να του λέω «ευχαριστώ» και να του δείχνω εκτίμηση για κάθε τι που έκανε και ήταν βοηθητικό, που έδειχνε σεβασμό, ή που ήταν προνοητικό για το γιό μου. (Ενδιαφέρον σχόλιο, το αγόρι αυτό είναι πιο συμπονετικό και ευγενικό στον τρίχρονο γιό μου, απ’ ότι έχουν υπάρξει όλα τα άλλα «καλά παιδιά» της γειτονιάς). Συνειδητοποίησα ότι του έχει δοθεί μονάχα αρνητική προσοχή, κι έτσι αυτό είναι που αναζητά. Όταν άρχισαν να του αναγνωρίζονται θετικές συμπεριφορές, αισθάνθηκε καλά και ήθελε να τις κάνει πιο συχνά.
Ακόμη, άρχισα να τον γνωρίζω σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο. Τον ρώτησα για τα αγαπημένα του πράγματα, το μεσαίο όνομά του, τα κατοικίδιά του, το καλύτερο μάθημα που κάνει στον παιδικό σταθμό. Στην αρχή, δεν ήξερε ούτε καν πώς να απαντήσει. Συνεχώς έλεγε «Δεν ξέρω». Με το πέρασμα των εβδομάδων, άρχισε να ανοίγεται περισσότερο, να με εμπιστεύεται και να θέλει να συζητάει όποτε ερχόταν. Ήθελα να καταλάβει ότι ήταν πολύτιμος και ενδιαφέρον και άξιος εκτίμησης, παρά τις πράξεις του. Άρχισε να χαμογελάει περισσότερο και να φαίνεται πιο χαλαρός. Η αλλαγή του Ιάσoνα
Με την άνεση αυτή, ήρθε και η μεγάλη επιθυμία να δοκιμάσει και τα όριά του. Ένα απόγευμα, ο Ιάσoνας, ο γιός μου, και ένα άλλο αγόρι, έπαιζαν ποδόσφαιρο στην μπροστινή αυλή μας. Ο Ιάσoνας και το άλλο παιδί άρχισαν να ανταγωνίζονται στον έλεγχο και τη δύναμη, να λογομαχούν, να φωνάζουν και να αρπάζουν τη μπάλα ο ένας από τον άλλον. Γρήγορα έθεσα όριο στη συμπεριφορά τους: «Αγόρια, εάν θέλετε να παίζετε ποδόσφαιρο στο δικό μας σπίτι, δεν θα λογομαχείτε ούτε θα μαλώνετε μεταξύ σας. Εάν θέλετε να λογομαχήσετε και να μαλώσετε, τότε δεν θα παίζεται πια ποδόσφαιρο». Και οι δύο με άκουσαν και ηρέμησαν, εκείνη την ώρα. Όταν όμως ο Ιάσoνας εκνευρίστηκε επειδή ξαναέχασε, άρχισε να φωνάζει και να ξεκινάει καβγά με το άλλο αγόρι. Του υπενθύμισα ξανά το όριο που είχα θέσει και εξήγησα ότι στο σπίτι μας δεν φωνάζουμε ούτε συμπεριφερόμαστε με ασέβεια.
Λίγα λεπτά αργότερα, ο Ιάσoνας νευρίασε ξανά, άρπαξε τη μπάλα από το άλλο αγόρι και άρχισε να του φωνάζει πως δεν έπαιζε δίκαια και έκανε ζαβολιές. Είπα, «Ιάσoνα ξέρω ότι είσαι νευριασμένος, αλλά δεν αξίζει να μαλώσεις μαζί του. Επέλεξες να μην παίζεις ποδόσφαιρο πιά». Όρμησε έξω από το δρόμο, φωνάζοντας ότι δεν ήθελε να παίζει πια ποδόσφαιρο και ότι όλοι είναι ηλίθιοι. Τον έβλεπα να φεύγει, ελπίζοντας ότι η επένδυση που είχα κάνει σε αυτόν, θα τον έφερνε ξανά πίσω.
Οι ελπίδες μου γρήγορα δικαιώθηκαν, όταν σε λιγότερο από πέντε λεπτά, ο Ιάσoνας εμφανίστηκε ξανά στο δρόμο μας. Προχώρησα προς αυτόν, γονάτισα ώστε να είμαι στο ύψος των ματιών του, έβαλα το χέρι μου στον ώμο του και είπα, «Δεν είμαι θυμωμένη μαζί σου. Βάζω ένα όριο, και μπορείς να επιλέξεις αν θα το ξεπεράσεις ή θα το ακολουθήσεις, αλλά όπως και να ‘χει, δεν είμαι θυμωμένη». Είπε «Το ξέρω», και απομακρύνθηκε. Η συνομιλία αυτή ήταν κρίσιμη για πολλούς λόγους: συμβάδισα με τις συνέπειες, του έδειξα σεβασμό και αποδοχή χωρίς όρους, επέδειξα συναισθηματικό αυτοέλεγχο, κατέβηκα στο ύψος του και έκανα σωματική επαφή.

Χαρούμενο τέλος

Από εκείνο το σημείο και μετά, ποτέ ξανά δεν αμφισβήτησε τα όρια ή αντέδρασε στο σπίτι μας. Είναι ευγενικός, ακολουθεί τους κανόνες, τα πάει καλά με τα άλλα παιδιά και ποτέ δεν αμφισβητεί τα όρια στη συμπεριφορά του. Πλέον, του επιτρέπεται να είναι μέσα στο σπίτι μας και είναι ένας απ’ τους αγαπημένους φίλους του γιού μου.
Επομένως, ποιο δίδαγμα θα πρέπει να πάρουμε απ’ αυτό; ΚAΘΕ παιδί έχει κρυμμένες δυνατότητες και ικανότητα να ακμάσει, εάν του δοθούν τα εργαλεία και η δυνατότητα. ΚAΘΕ παιδί μπορεί να ενθαρρυνθεί, να αγαπηθεί και να οδηγηθεί σε υψηλότερη αυτοεκτίμηση, αυτογνωσία και αυτοσεβασμό. ΚAΘΕ παιδί αξίζει την ευκαιρία να ξεφύγει από παλαιότερες συμπεριφορές και να επανακαθορίσει τον εαυτό του/της. Και ΚAΘΕ παιδί θέλει να είναι αποδεκτό και να εκτιμάται.Είμαι ευγνώμων στον Ιάσωνα, που μου υπενθύμισε τα πράγματα αυτά, και ελπίζω να ξέρει πόσο περήφανος για τον εαυτό του θα πρέπει να είναι.
Επιμέλεια κειμένου: Σταυρούλα Δρογκάρη, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια
Οι πληροφορίες του άρθρου δεν έχουν σκοπό να αντικαταστήσουν τις συμβουλές του γιατρού ή/και του θεραπευτή.
Πηγή: psychomotor-athens.gr