Ο κορωνοϊός και το περιβάλλον

Του Χρήστου Γιαννόπουλου, 

υπευθύνου Χορευτικού Τμήματος Δήμου Πάτρας
Στην σημερινή δύσκολη κατάσταση που βρισκόμαστε πολλή κουβέντα γίνεται για το περιβάλλον και τον καθοριστικό ρόλο του ανθρώπου πάνω σ΄ αυτό. Ένα ρόλο ανεύθυνο, εγωιστικό, αδιαφορώντας για τις συνέπειες των επιλογών του στο περιβάλλον στον πλανήτη.
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης γράφει:
«Σήμερα, υπάρχει αυτό το αγωνιώδες ερώτημα σχετικά με το ότι η σύγχρονη κοινωνία ολισθαίνει σε ένα όλο και πιο κενό είδος επανάληψης. Η οικολογία δεν είναι «η αγάπη της Φύσης». Είναι η αναγκαιότητα του αυτοπεριορισμού (δηλαδή η αληθινή ελευθερία) του ανθρώπινου είδους σε σχέση με τον πλανήτη πάνω στον οποίο, από τύχη, υπάρχει και τον οποίο έχει βαλθεί να καταστρέψει.
Η οικολογία αποτελεί την κατανόηση του βασικού γεγονότος ότι η κοινωνική ζωή δεν μπορεί να μη λαμβάνει υπόψη, με έναν κεντρικό τρόπο, το περιβάλλον μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται αυτή η κοινωνική ζωή. Όλως περιέργως, αυτή η κατανόηση μοιάζει να έχει υπάρξει σε μεγαλύτερο βαθμό προηγουμένως, σε άγριες ή παραδοσιακές κοινωνίες.
Ακόμη και μια γενιά πριν στην Ελλάδα, υπήρχαν αγρότες που ανακύκλωναν σχεδόν τα πάντα. Χωρίς καμία «επιστημονική γνώση», οι άνθρωποι είχαν μια απλοϊκή αλλά σαφή επίγνωση της ζωτικής τους εξάρτησης από το περιβάλλον.
Αυτό άλλαξε ριζικά με τον καπιταλισμό και τη σύγχρονη τεχνοκρατία, που είναι βασισμένα στην αέναη και ραγδαία αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και τα οποία συνεπάγονται ήδη κάποια προφανή σήμερα καταστροφικά αποτελέσματα από την οικόσφαιρα της Γης.»
Στο «Κεφάλαιο», ο Μαρξ συνόψισε τα συμπεράσματα του ως εξής:
«Όλη η πρόοδος στην καπιταλιστική γεωργία είναι μια πρόοδος της τέχνης της καταλήστευσης όχι μόνο του εργαζόμενου, αλλά και της γης. Κάθε πρόοδος στην αύξηση της γονιμότητας της γης για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, καταλήγει σε πρόοδο της καταστροφής των πιο μακροχρόνιων πηγών αυτής της γονιμότητας».
«Η καπιταλιστική παραγωγή αναπτύσσει μόνο αυτές τις τεχνικές που σε συνδυασμό με την κοινωνική διαδικασία της παραγωγής, καταλήγουν στην υπονόμευση των πρωταρχικών πηγών κάθε πλούτου -της γης και των εργαζομένων».

Τι είναι όμως καπιταλισμός;

Με απλά λόγια είναι ένα οικονομικό σύστημα που κυριαρχούν οι απάνθρωποι νόμοι της εκμετάλλευσης και της άνισης κατανομής του παραγόμενου προϊόντος με στόχο το κέρδος και την συσσώρευση του πλούτου στα χέρια των ολίγων της. Η αστική τάξη που καπηλεύεται τον καρπό της εργασίας των πολλών, της εργατικής τάξης. Για την επίτευξη των στόχων της δημιούργησε το κράτος που με τους νόμους, την παιδεία, την επιστήμη, την θρησκεία, τις δυνάμεις καταστολής, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.λ.π. επιβάλει την εξουσίας της στην εργατική τάξη. Αδίστακτοι θυσιάζουν τα πάντα στον βωμό του ανώτατου κέρδους καταπατώντας κάθε έννοια ανθρωπιάς. Αποτέλεσμα της δραστηριότητάς τους, η καταστροφή του περιβάλλοντος, οι πόλεμοι, ο ξεριζωμός των ανθρώπων, η φτώχεια η ανέχεια, ο εξευτελισμός της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στα «Οικονομικά χειρόγραφα» του 1864-65 ο Μαρξ προειδοποιεί ότι με τον καπιταλισμό «αντί της συνειδητής και ορθολογικής μεταχείρισης της γης ως μόνιμης δημόσιας περιουσίας, ως αναντικατάστατης προϋπόθεσης για την ύπαρξη και την αναπαραγωγή της αλυσίδας των ανθρώπινων γενεών, έχουμε εκμετάλλευση και κατασπατάληση των δυνάμεων της γης».
Μια κοινωνία – ένα σύστημα που δεν σέβεται τον άνθρωπο, που νόμος του είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο στο βωμό του κέρδους και του ατομικού συμφέροντος, είναι αδύνατο να σεβαστεί την φύση. Είναι αδύνατο να μην φερθεί στο περιβάλλον με την ίδια βαναυσότητα όπως άλλωστε φέρεται και στον ίδιο τον άνθρωπο λειτουργώντας σαν κατακτητής λεηλατώντας και καταστρέφοντας ζωές και πλουτοπαραγωγικές πηγές εξυπηρετώντας τους νόμους της αγοράς. Τους νόμους του «όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται».
Σύμφωνα με τον Μαρξ, σε όλες τις κοινωνίες και τους τρόπους παραγωγής, ο άνθρωπος πρέπει σε ισορροπία με τα στοιχεία της φύσης να ικανοποιεί τις ανάγκες του:
«Η ελευθερία στον τομέα αυτό μπορεί να συνίσταται μόνο στο ότι ο κοινωνικοποιημένος άνθρωπος, οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί, θα ρυθμίζουν ορθολογικά την ανταλλαγή τους με τη φύση, θέτοντάς τη κάτω από τον συλλογικό τους έλεγχο, αντί να κυριαρχούνται από αυτή σαν από μια τυφλή δύναμη. Και θα το πετυχαίνουν με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη δυνάμεων και κάτω από συνθήκες ευνοϊκότερες και αντάξιες της ανθρώπινης φύσης τους».
Το περιβάλλον μπορεί να σωθεί μόνο από μια κοινωνία που είναι βασισμένη στη δημοκρατική επιλογή των προτεραιοτήτων και των επενδύσεων από τους ίδιους τους εργαζόμενους και όχι από τους νόμους της αγοράς. Στο δημοκρατικό έλεγχο στην παραγωγή και στην κοινωνική δικαιοσύνη. Μια σχεδιασμένη οικονομία, ικανή να βρίσκει πρόσφορους τρόπους να ξεπερνά τις εντάσεις ανάμεσα στις κοινωνικές ανάγκες και τις επιταγές της προστασίας του περιβάλλοντος.
Για να κατακτηθεί αυτό που ο Μαρξ αποκαλεί βιώσιμη κοινωνία στο «Κεφάλαιο», είναι ανάγκη μια ανώτερη κοινωνία, ο σοσιαλισμός.
«Από την άποψη ενός ανώτερου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, η ατομική ιδιοκτησία συγκεκριμένων ατόμων πάνω στον πλανήτη θα φαίνεται εξίσου παράλογη με την ατομική ιδιοκτησία ενός ανθρώπου πάνω σε άλλους ανθρώπους. Ακόμη και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες δεν είναι ιδιοκτήτες του πλανήτη. Είναι απλώς οι δικαιούχοι του, και έχουν την υποχρέωση να τον κληροδοτήσουν σε μια καλύτερη κατάσταση στις επόμενες γενιές, όπως κάθε καλός οικογενειάρχης»
Μια μετάβαση που θα οδηγήσει σ΄ ένα εναλλακτικό τρόπο ζωής, μια νέα κουλτούρα, πέρα από την κυριαρχία του χρήματος, των καταναλωτικών συνηθειών που τεχνητά καθορίζονται από τη διαφήμιση και την ατελείωτη παραγωγή περιβαλλοντικά επιβλαβών εμπορευμάτων. Μια τέτοια κοινωνία προϋποθέτει τη συλλογική ιδιοκτησία, την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, μ΄ έναν δημοκρατικό προγραμματισμό που να επιτρέπει στην κοινωνία να καθορίζει η ίδια τους στόχους της παραγωγής και τέλος να προϋποθέτει μια νέα τεχνολογική συγκρότηση των παραγωγικών δυνάμεων.
Κι΄ αυτό ήρθε να μας θυμίσει ο κορωνοϊος κάνοντας στάχτη ένα ολόκληρο οικονομικό σύστημα του καπιταλισμού (όχι ότι τον νίκησε. Μόνο οι αγώνες των λαών μπορούν να τον νικήσουν.) αναγκάζοντας να βάλουν την ουρά στα σκέλια όλοι οι «σταρ» της ενημέρωσης προπαγανδιστές της φιλελεύθερης οικονομίας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας προσδοκώντας πλέον την κρατική παρέμβαση για να σωθεί η οικονομία.
Από την άλλη το δικό τους κράτος τα δίνει όλα, αρκεί να σωθεί το σύστημα. Όχι οι άνθρωποι, όχι οι εργαζόμενοι λαοί, αδιαφορούν γι΄ αυτούς. Αν ενδιαφέρονταν δεν θα άφηναν το εθνικό σύστημα (γιατί διαχρονικά έχουν την απόλυτη ευθύνη) να φτάσει σ΄ αυτή την άθλια κατάσταση για χάρη των ιδιωτών. Όλοι εμείς μπορούμε και είμαστε οι παράπλευρες απώλειες, άλλωστε θα πεθάνουν οι αντιπαραγωγικοί ηλικιωμένοι κι΄ έτσι θα γλυτώσουν τις συντάξεις και το κόστος τους στο υγειονομικό σύστημα. Το κράτος τους θα εξασφαλίσει τις ανάλογες επιδοτήσεις για να μπορέσουν να συνεχίσουν το έργο που ξέρουν καλά. Να εκμεταλλεύονται κάθε εργαζόμενο κλέβοντας τον ιδρώτα του συσσωρεύοντας αμύθητο πλούτο σε λίγα χέρια.
Οι επιστήμονες ήδη συμφωνούν ότι ο νέος κορωνοϊός, ιός της οικογένειας που έχει δώσει άλλους δύο παρόμοιους ιούς στον τρέχον αιώνα αποτελεί βίαιη μετάλλαξη που οφείλεται στην αποψίλωση των δασών και στην στυγνή διαταραχή του οικοσυστήματος.
Γι΄ αυτό η σημερινή κατάσταση δεν είναι ζήτημα ατομικής ευθύνης. Δεν θ΄ αρχίσουμε να αυτομαστιγωνόμαστε επειδή θέλουμε να ζήσουμε. Δεν φταίμε εμείς για την κατάντια στο περιβάλλον. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Σήμερα προσπαθούν να μας πείσουν ότι εμείς ευθυνόμαστε για όλα. Ποιοι εμείς; ο κόσμος της δουλειάς, τα παιδιά μας, ο λαός.
Όλοι εμείς οι αναλώσιμοι που από το πρωί μέχρι το βράδυ τρέχουμε για ένα κομμάτι ψωμί και δεν προλαβαίνουμε ούτε τον ουρανό να κοιτάξουμε. Που το κάθε μεροκάματο το πληρώνουμε με ιδρώτα και αίμα. Το πληρώνουμε με την ίδια μας την ζωή για να μπορούν κάποιοι να θησαυρίζουν. Το αίμα το δικό μας είναι χρήμα γι΄ αυτούς.
Μας καταδυναστεύουν με απίθανους τρόπους. Με το χρήμα ελέγχουν την επιστήμη, την θρησκεία προσπαθώντας να ελέγξουν το μυαλό μας και πολλές φορές το καταφέρνουν. Αυτοί οι λίγοι καίνε τα δάση, αυτοί οι λίγοι λιώνουν τους πάγους, αυτοί οι λίγοι μας δημιουργούν άχρηστες ανάγκες, αυτοί οι λίγοι καταστρέφουν κάθε πλουτοπαραγωγική πηγή στον πλανήτη για να κονομήσουν κι όταν έρχονται τα δύσκολα τότε η ευθύνη είναι όλων. Τότε θυμούνται την ατομική ευθύνη τότε θυμούνται ότι ζούμε όλοι σ΄ αυτόν τον πλανήτη.
Έ όχι δεν είναι η δική μας ατομική ευθύνη είναι η δική τους και ήρθε η ώρα να πληρώσουν γι΄ αυτό. Κι αυτό φοβούνται μην ξυπνήσουμε. Μην παρασύρεστε από τα καλοπληρωμένα παπαγαλάκια του "όλοι φταίμε" που τα αμόλησαν για να προλάβουν τις αντιδράσεις μας ρίχνοντας σε μας την ευθύνη απαλλάσσοντας όλους αυτούς που καταστρέφουν τον πλανήτη, που καταστρέφουν τις ζωές μας. Αυτό είναι το πείραμα να μας πείσουν ότι εμείς φταίμε.
Βέβαια έχουμε και μεις το μερίδιο ευθύνη μας. Ξέρετε ποιο είναι αυτό; Ότι δεν ξεσηκωθήκαμε νωρίτερα ενάντια σε όλους αυτούς και τις πράξεις τους. Η ευθύνη μας είναι ότι σκύβουμε το κεφάλι, ευθύνη μας είναι ότι τους ανεχόμαστε, ευθύνη μας είναι ότι τους πιστεύουμε, ευθύνη μας είναι ότι δεν βγήκαμε όλοι στους δρόμους να διεκδικήσουμε την ζωή μας, ευθύνη μας είναι ότι ξεχνάμε. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Η ευθύνη μας τώρα είναι την επόμενη μέρα να μην ξεχάσουμε. Να πάρουμε στα χέρια μας την ζωή μας.
ΜΗΝ ΜΑΣΑΤΕ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ.
Μην τους κάνουμε όμως την χάρη να μας ξεκάνουν. Μένουμε σπίτι και οργανώνουμε ατομικά και συλλογικά τους αγώνες του αύριο. Αλλά και σήμερα ας γεμίσουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την αγανάκτησή μας. Μόνο αν είμαστε γεροί θα μπορέσουμε να δώσουμε με επιτυχία τον δίκαιο αγώνα μας για την κοινωνία της ανθρωπιάς της ισότητας, της προσφοράς. ΔΕΝ ΜΑΣΑΜΕ ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ.