Οι κοινότητες των Ελλήνων

Ἂν ἡ ἱ­στο­ρί­α λει­τουρ­γοῦ­σε μὲ κά­ποι­ες ἀ­νυ­πέρ­βλη­τες νο­μο­τέ­λει­ες, τό­τε θὰ μπο­ρού­σα­με νὰ ἰ­σχυ­ρι­στοῦ­με ὅ­τι ὁ «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» καὶ ὁ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», βά­ζουν ὁ­ρι­στι­κὰ τα­φό­πλα­κα σὲ μί­α πα­ρά­δο­ση κοι­νο­τι­σμοῦ, αὐ­το­δι­α­χεί­ρι­σης, συ­νερ­γα­τι­σμοῦ καὶ ἄ­με­σης δη­μο­κρα­τί­ας ποὺ ὑ­πῆρ­χε σὲ κά­θε πε­ρί­ο­δο τῆς ἱ­στο­ρι­κῆς πο­ρεί­ας τοῦ Ἑλ­λη­νι­σμοῦ.
Εὐ­τυ­χῶς ὅ­μως ἡ ἱ­στο­ρί­α λει­τουρ­γεῖ καὶ μὲ τὸ ἀ­πρό­ο­πτο καὶ τὸ ἀ­πρό­βλε­πτο, ὥ­στε, ὅ­ταν οἱ και­ροὶ τὸ ἐ­πι­βάλ­λουν τό­τε καὶ πά­λι θὰ ἀ­να­κα­λύ­ψου­με τὴν ἀ­ναγ­και­ό­τη­τα τοῦ κοι­νο­τι­σμοῦ.
Χά­ρις στὶς με­λέ­τες τοῦ Κ. Κα­ρα­βί­δα, τοῦ Ν. Μα­λού­χου, τοῦ Ἰ. Δρα­γού­μη, τοῦ Δ. Δα­νι­η­λί­δη, τοῦ Κ. Πα­παρ­ρη­γό­που­λου, τοῦ Ν. Μο­σχο­βά­κη, τοῦ Ν. Παν­τα­ζό­που­λου, γνω­ρί­ζου­με μὲ βε­βαι­ό­τη­τα τοὺς τρό­πους ποὺ ἐμ­φα­νί­στη­κε στὴν Ἀ­θη­ναϊκὴ δη­μο­κρα­τί­α, στὸ Βυ­ζάν­τιο καὶ τὴν Τουρ­κο­κρα­τί­α.
Ἡ γενικὴ συνέλευση τῶν πολιτῶν καὶ ὄχι οἱ ἀντιπρόσωποί τους εἶναι ἡ πηγὴ τῆς ἐξουσίας. Μορφὲς κοινοτικοῦ συνεργατισμοῦ καὶ ὄχι αὐθεντικὰ καπιταλιστικὲς σχέσεις, ἐμφανίστηκαν σὲ ὁλόκληρη τὴν ὀρθόδοξη- σλαβικὴ ἀνατολή.
Μί­α χώ­ρα ποὺ δι­α­σώ­ζε­ται ὁ κοι­νο­τι­σμός, καὶ ὅ­που δι­ε­νερ­γοῦν­ται συ­χνό­τα­τα δη­μο­ψη­φί­σμα­τα καὶ γε­νι­κὲς συ­νε­λεύ­σεις τῶν κα­τοί­κων κά­θε κοι­νό­τη­τας –οἱ ἀ­πο­φά­σεις τῶν ὁ­ποί­ων εἶ­ναι δε­σμευ­τι­κὲς–, εἶ­ναι ἡ Ἐλ­βε­τί­α. Θε­με­λι­ω­τὴς τοῦ Ἑλ­βε­τι­κοῦ συ­στή­μα­τος κοι­νο­τι­σμοῦ καὶ ἄ­με­σης δη­μο­κρα­τί­ας ὑ­πῆρ­ξε ὁ Ἰ. Κα­πο­δί­στριας. Οἱ δι­κοί μας θαυ­μα­στές τῆς Δύ­σης, δὲν βρῆ­καν τί­πο­τε ἑλ­κυ­στι­κὸ στὸ ἑλ­βε­τι­κὸ πα­ρά­δειγ­μα καὶ γι᾿ αὐ­τὸ προ­τί­μη­σαν νὰ δη­μι­ουρ­γή­σουν ἕ­ναν ὀ­λι­γαρ­χι­κὸ καὶ τε­λι­κὰ ἀν­τι­δη­μο­κρα­τι­κὸ – φε­ου­δαρ­χι­κὸ κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό.
Στὸν Ἑλ­λη­νι­κὸ χῶ­ρο ὑ­πάρ­χουν μαρ­τυ­ρί­ες –μί­α ἀ­πὸ αὐ­τὲς εἶ­ναι τοῦ Κ. Κα­ρα­βί­δα– ὅ­τι γε­νι­κὲς συ­νε­λεύ­σεις τῶν κα­τοί­κων τῶν κοι­νο­τή­των δι­ε­νερ­γοῦν­ταν τοὐλά­χι­στον μέ­χρι τὶς ἀρ­χὲς τοῦ 20ου αἰ­ῶ­να. Ἀ­πὸ τὶς ἀρ­χὲς τοῦ 16ου αἰ­ῶνα δη­μι­ουρ­γοῦν­ται κοι­νο­τι­κὲς ἑ­ται­ρεῖ­ες σὲ πε­ρι­ο­χὲς ὅ­πως ἡ Φι­λιπ­πού­πο­λη, τὰ Μα­δε­μο­χώ­ρια, ἡ Κα­λαρ­ρύ­τη, τὸ Συρ­ρά­κο, ἡ Χί­ος, οἱ Κυ­δω­νι­ές. Στὴν Ὕ­δρα, στὶς Σπέ­τσες καὶ στὰ Ψα­ρὰ κά­θε ναύ­της εἶ­χε ἑ­ται­ρι­κὸ με­ρί­διο στὸ πλοῖ­ο ἢ στὸ φορ­τί­ο. Σὲ ὅ­λες τὶς κοι­νό­τη­τες δι­ε­νερ­γοῦν­ταν ἐ­κλο­γὲς συ­νή­θως δύ­ο φο­ρὲς τὸν χρό­νο, τοῦ Ἁ­γί­ου Δη­μη­τρί­ου ἢ καὶ τοῦ Ἁ­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου. Ἕ­να πρό­σθε­το ἐν­δι­α­φέ­ρον στοι­χεῖ­ο εἶ­ναι ὅ­τι οἱ Ἑλ­λη­νι­κὲς κοι­νό­τη­τες ἐ­πει­δὴ ζοῦ­σαν σὲ ἕ­να ἐ­χθρι­κὸ κρά­τος, φυ­σι­κὸ ἦ­ταν νὰ μὴν πε­ρι­μέ­νουν ἀ­πὸ αὐ­τό κα­νε­νὸς εἴ­δους βο­ή­θεια, ἐ­πι­χο­ρή­γη­ση ἢ ἐ­πι­δό­τη­ση. Ἀν­τί­θε­τα αὐ­τὲς δη­μι­ουρ­γοῦ­σαν τὸν πλοῦ­το, τὸν ὁ­ποῖ­ο στὴν συ­νέ­χεια, δι­έ­νει­μαν μὲ δί­και­ο τρό­πο, ἐ­νῶ συγ­χρό­νως ἐ­ξα­σφά­λι­ζαν τὴν ἀ­νο­χὴ τῆς ἐ­χθρι­κῆς Ὀ­θω­μα­νι­κῆς ἐ­ξου­σί­ας μὲ τὴν κα­τα­βο­λὴ τῶν φό­ρων καὶ τῶν «δο­σι­μά­των».
Ἡ πε­ρί­πτω­ση τῶν κοι­νο­τή­των τῶν Ἀμ­πε­λα­κί­ων, συ­νι­στᾶ μί­α σύν­θε­τη πραγ­μα­τι­κὴ «οὐ­το­πί­α», ὅ­που ἔ­χουν ἐ­ναρ­μο­νι­στεῖ ἡ οἰ­κο­νο­μι­κὴ ἀ­πο­δο­τι­κό­τη­τα μὲ τὴν αὐ­το­δι­α­χεί­ρι­ση καὶ τὴν δί­και­η δι­α­νο­μὴ τοῦ πλού­του, ποὺ εἶ­χε πα­ρα­χθεῖ. Ὅ­σοι ἀ­να­ζη­τοῦν ἕ­να δρό­μο πέ­ρα ἀ­πὸ τὸν μο­νο­θε­ϊ­σμὸ τοῦ χρή­μα­τος καὶ τῶν ἀ­γο­ρῶν, ἀλ­λὰ καὶ πέ­ρα ἀ­πὸ τὸ γρα­φει­ο­κρα­τι­κὸ κρά­τος -Λε­βιά­θαν, δὲν χρει­ά­ζε­ται νὰ πᾶ­νε μα­κριὰ, οὔ­τε νὰ δη­μι­ουρ­γή­σουν ἐκ τοῦ μη­δε­νὸς.Ὑ­πάρ­χει ἡ Ἑλ­λη­νι­κὴ πα­ρά­δο­ση τοῦ κοι­νο­τι­σμοῦ ἀ­πὸ τὴν ὁ­ποί­α μπο­ροῦ­με νὰ προ­μη­θευ­θοῦ­με τὰ ἀ­ναγ­καί­α πα­ρα­δείγ­μα­τα.

Ἂς δοῦ­με ὁ­ρι­σμέ­να στοι­χεῖ­α ἀ­πὸ τὰ Ἀμ­πε­λά­κια, ποὺ μᾶς τὰ με­τέ­φε­ραν δι­ά­φο­ροι ἱ­στο­ρι­κοὶ, ὅ­πως ὁ Κ. Πα­παρ­ρη­γό­που­λος: Προ­ϊ­στά­με­νοι τῆς κοι­νο­τι­κῆς ἑ­ται­ρεί­ας ἦ­ταν πέν­τε ἐ­πι­τρο­πὲς (ἀ­νώ­τα­τη δι­οί­κη­ση, δι­οί­κη­ση, γε­ωρ­γι­κὴ, βι­ο­μη­χα­νι­κὴ, ἐ­λεγ­κτι­κή), ποὺ ἐ­κλέ­γον­ταν ἀ­πὸ ὅ­λους τούς κα­τοί­κους πά­νω ἀ­πὸ 25 ἐ­τῶν. Στὶς ἐ­πι­τρο­πὲς αὐ­τὲς μπο­ρεῖ νὰ συμ­με­τεῖ­χαν καὶ οἱ φτω­χό­τε­ροι, ἂν εἶ­χαν τὶς ἱ­κα­νό­τη­τες ποὺ ἀ­παι­τοῦ­σε ἡ θέ­ση τους. Κα­τὰ τὴν ἔκ­φρα­ση τοῦ Λέ­νιν, στὰ Ἀμ­πε­λά­κια, καὶ ἡ τε­λευ­ταί­α μα­γεί­ρισ­σα μπο­ροῦ­σε νὰ κυ­βερ­νᾶ. Πρὶν τὴν δι­α­νο­μὴ τῶν ἐ­τή­σι­ων κερ­δῶν, ἀ­φαι­ροῦν­ταν τὸ κό­στος γιὰ τὴν ἀ­γο­ρὰ τοῦ στα­ριοῦ γιὰ τοὺς φτω­χό­τε­ρους ἐρ­γά­τες, τὰ δῶ­ρα στοὺς πα­σᾶδες, τὰ ἔ­ξο­δα Νο­σο­κο­μεί­ων, βι­βλι­ο­θη­κῶν, Σχο­λεί­ων, τυ­πο­γρα­φεί­ων, ὁ­δῶν, Ἐκ­κλη­σι­ῶν, τὰ λει­τουρ­γι­κὰ ἔ­ξο­δα καὶ οἱ τό­κοι. Τὰ κέρ­δη ποὺ ἔ­με­ναν στὸ τέ­λος, δι­α­νέ­μον­ταν με­τα­ξὺ τῶν ἐρ­γα­τῶν ποὺ ἦ­ταν ἰ­δι­ο­κτῆ­τες χω­ρα­φι­ῶν βαμ­βα­κιοῦ καὶ τῶν ἐρ­γα­τῶν ποὺ προ­σέ­φε­ραν μό­νο τὴν ἐρ­γα­σί­α τους. Τε­λι­κὸς ἁρ­μό­διος γιὰ νὰ ἀ­πο­φα­σί­σει γιὰ τὸν τρό­πο δι­α­νο­μῆς ἦ­ταν ἡ Γε­νι­κὴ συ­νέ­λευ­ση, ποὺ ἀ­πο­φά­σι­ζε μὲ τέ­τοι­ο τρό­πο, ὥ­στε νὰ μὴν δη­μι­ουρ­γοῦν­ται δυ­σα­ρέ­σκει­ες. Ἔ­τσι δη­μι­ουρ­γή­θη­κε μί­α στι­βα­ρὴ κοι­νό­τη­τα ἀ­δελ­φῶν καὶ συν­τρό­φων, ποὺ δη­μι­ουρ­γοῦ­σε ἀ­ξί­ες, πλοῦ­το καὶ ὄ­χι ἐλ­λείμ­μα­τα καὶ δι­α­φθο­ρὰ ὅ­πως οἱ ση­με­ρι­νὲς Δη­μο­τι­κὲς ἑ­ται­ρεῖ­ες. Ἐ­πι­τε­λοῦ­σε μὲ ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα ρό­λους κοι­νω­νι­κῆς πρό­νοι­ας καὶ στή­ρι­ξης τῆς Παι­δεί­ας. Ἡ πα­ρακ­μὴ της ὀ­φεί­λε­ται σὲ ἐ­ξω­γε­νεῖς λό­γους: τὴν χρε­ο­κο­πί­α τοῦ Αὐ­στρια­κοῦ κρά­τους ὅ­που ὑ­πῆρ­χαν οἱ κα­τα­θέ­σεις της καὶ οἱ ἐ­πι­θέ­σεις ποὺ δέ­χθη­κε ἀ­πὸ τοὺς Ὀ­θω­μα­νούς.
Προ­φα­νῶς ἡ Ὀρ­θο­δο­ξί­α ἔ­παι­ξε ση­μαν­τι­κὸ ρό­λο στὴν ἀ­να­το­λι­κὴ Εὐ­ρώ­πη, γιὰ τὴν δη­μι­ουρ­γί­α, ἀν­τὶ κα­πι­τα­λι­σμοῦ, τῶν κοι­νο­τή­των καὶ τοῦ συ­νερ­γα­τι­σμοῦ. Ὁ τρό­πος ποὺ δι­οι­κεῖ­ται τὸ Ἅ­γιον Ὄ­ρος εἶ­ναι ἕ­να πα­ρά­δειγ­μα κοι­νο­τι­σμοῦ, κα­θὼς ἡ ἐ­ξου­σί­α ἐ­ναλ­λάσ­σε­ται ἀ­νά­με­σα στὶς δι­ά­φο­ρες Μο­νές.
Σπύρου Κουτρούλη
Ἀφιέρωμα τῆς ἐφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
http://www.makthes.gr/filestore/docs/Afieromata
http://pagoinia.gr