Ο 21ος αιώνας θα θεωρηθεί αιώνας της σοφίας, εποχή κατά την οποία είμαστε αναγκασμένοι να εφαρμόσουμε όσα μάθαμε, προκειμένου να επιβιώσουμε στον κόσμο που δημιουργήσαμε. Για να το επιτύχουμε, θα πρέπει να προσεγγίσουμε τα προβλήματα μας με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι στο παρελθόν, θα κληθούμε να στηριχτούμε σε όλα όσα γνωρίζουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε με νέους, δημιουργικούς και καινοτόμους τρόπους. Για να το επιτύχουμε, όμως, θα χρειαστούμε άλλου είδους πληροφορίες, δυσεύρετες στα επιστημονικά συγγράμματα που αναφέρονται σε θεωρίες, αποδείξεις και δεδομένα.
Θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τα δεδομένα των επιστημονικών γνώσεων -που προκύπτουν από τα δελτία δεδομένων και από τα αποτελέσματα των μοντέλων, των γραφημάτων και των προβλέψεων των ηλεκτρονικών υπολογιστών- βάσει εκείνης της ιδιαίτερης ικανότητας που μας διακρίνει από άλλες μορφές ζωής. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτό που οι προηγούμενες γενιές ονόμαζαν, πολύ απλά, «κοινή λογική». Ωστόσο, ο όρος κοινή λογική ίσως να μην είναι τόσο συνηθισμένος όσο τον παρουσιάζουμε.
Μοιάζει περισσότερο με έναν τρόπο σκέψης που πηγάζει από μια συστηματική και οργανωμένη διαδικασία, κατά την οποία εξετάζουμε γνώσεις από πολλές πηγές πληροφοριών, τις συνδυάζουμε και τις σταθμίζουμε προσεκτικά προτού κάνουμε τις επιλογές μας. Και όταν διστάζουμε πριν από την τελική απόφαση, τότε προσθέτουμε αυτόν τον ακαθόριστο παράγοντα της κοινής λογικής, που συχνά βασίζεται στη «διαίσθηση» ή στο «ένστικτο».
Αυτό είναι καλό διότι, μερικές φορές στο πρόσφατο παρελθόν, ενδέχεται αυτή ακριβώς η απροσδιόριστη διάσταση των ανθρώπινων αποφάσεων, να έχει σώσει τον κόσμο από την καταστροφή! Ένα περιστατικό από την εποχή της κορύφωσης του Ψυχρού Πολέμου, αποδεικνύει περίτρανα τη δύναμη της κοινής λογικής.
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1983, ο Stanislav Petrov, υψηλόβαθμος του σοβιετικού στρατού, ήταν επικεφαλής ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, σχεδιασμένου να ανιχνεύει οποιαδήποτε ένδειξη αμερικανικής επίθεσης. Η ένταση είχε φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα μετά την αναχαίτιση και την κατάρριψη από τους Σοβιετικούς, νωρίτερα τον ίδιο μήνα, ενός πολιτικού αεροσκάφους τύπου τζάμπο, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο και των 269 επιβατών, συμπεριλαμβανομένου του Lawrence McDonald, μέλους του Κογκρέσου.
Τριάντα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, ο Petrov και η επιτελική ομάδα του βρέθηκαν αντιμέτωποι με αυτό που ήλπιζαν ότι δεν θα συνέβαινε ποτέ. Οι προειδοποιητικές λυχνίες άναψαν, οι σειρήνες ήχησαν και οι οθόνες των υπολογιστών στην αίθουσα, που βρισκόταν στον τελευταίο όροφο του κτιρίου όπου στεγαζόταν το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης κατά βαλλιστικών πυραύλων (ΒΜΕWS), έδειξαν πέντε πυρηνικούς πυραύλους να εκτοξεύονται από τις ΗΠΑ με κατεύθυνση τη Σοβιετική Ένωση. Μέσα σε δευτερόλεπτα, ο Petrov ήταν υποχρεωμένος να λάβει την απόφαση που φοβόταν -να ανταποδώσει ή όχι τα πυρά- γνωρίζοντας ότι, εκείνη τη στιγμή, κρατούσε στα χέρια του την πιθανή έναρξη του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου και τη μοίρα της ανθρωπότητας.
Αυτός και οι υφιστάμενοί του ήταν επαγγελματίες στρατιωτικοί. Είχαν εκπαιδευτεί για αυτήν ακριβώς τη στιγμή. Οι οδηγίες που είχε ήταν σαφείς. Σε περίπτωση επίθεσης, έπρεπε να πατήσει το κουμπί εκκίνησης στον πίνακα ελέγχου του και να σημάνει την αντεπίθεση κατά των ΗΠΑ. Μόλις το πατούσε, ήξερε ότι θα έθετε σε λειτουργία ένα αλάνθαστο σύστημα, σχεδιασμένο να υποστηρίξει ολοκληρωτικό πόλεμο. Μόλις πατούσε το κουμπί, κανείς δεν θα μπορούσε να σταματήσει την αλυσίδα των γεγονότων. Το σύστημα ήταν σχεδιασμένο έτσι ώστε, από αυτό το σημείο και μετά, να λειτουργεί χωρίς την ανθρώπινη συμμετοχή. «Ο κεντρικός υπολογιστής δεν θα με ρωτούσε [τι να κάνει]», εξήγησε αργότερα ο Petrov. «Ήταν κατασκευασμένος έτσι, ώστε [μόλις πατούσαμε το κουμπί] κανείς να μην μπορεί να επηρεάσει τις λειτουργίες του συστήματος».
Για τον Petrov, τους χειριστές του και τον εξοπλισμό, η έκτακτη ανάγκη έμοιαζε πραγματική. Όλα τα δεδομένα είχαν ελεγχθεί. Το σύστημα έδειχνε να λειτουργεί και, για τα ραντάρ, η Ρωσία δεχόταν εκείνη τη στιγμή πυρηνική επίθεση που θα πυροδοτούσε ένα Γ” Παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά ο Petrov το ξανασκέφτηκε. Κάτι τον προβλημάτιζε. Δεδομένου ότι είχαν εντοπιστεί μόνο πέντε πύραυλοι, δεν επρόκειτο για «ολοκληρωτική» επίθεση από τις ΗΠΑ και αυτό δε μπορούσε να το καταλάβει. Δεν έμοιαζε με κανένα από τα σενάρια που είχε επεξεργαστεί η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών.
Ο Petrov έπρεπε να αντιδράσει αμέσως, αλλά, πριν κάνει οτιδήποτε, έπρεπε να είναι βέβαιος για αυτό που συνέβαινε. Πίστευε πραγματικά ότι η Σοβιετική Ένωση δεχόταν πυρηνική επίθεση από τις ΗΠΑ ή μήπως συνέβαινε κάτι άλλο; Σε λιγότερο από ένα λεπτό, είχε πάρει την απόφαση του. Ο Petrov ανέφερε το συναγερμό στους ανωτέρους του και τα υπόλοιπα αρχηγεία, αλλά το δήλωσε ως «εσφαλμένη» ένδειξη. Και μετά περίμενε. Εάν είχε άδικο, οι πύραυλοι θα χτυπούσαν τους ρωσικούς στόχους τους μέσα σε 15 λεπτά. Μετά από δεκαπέντε λεπτά που του φάνηκαν αιωνιότητα, ο Petrov -και, αναμφίβολα, ένα πλήθος επιτελών σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση- αναστέναξαν με ανακούφιση. Δεν συνέβη τίποτα: το πολύπλοκο δίκτυο δορυφόρων και υπολογιστών είχε σημάνει κατά λάθος συναγερμό.
Έρευνα που διεξήχθη αργότερα, επιβεβαίωσε ότι οι ενδείξεις οφείλονταν σε κάποια δυσλειτουργία του ραντάρ. Ο λόγος που σας αναφέρω αυτό το περιστατικό είναι για το μήνυμά του. Ακόμα και τη στιγμή που όλα τα προηγμένης τεχνολογίας μηχανήματα προειδοποιούσαν τον Petrov ότι η Ρωσία δεχόταν πυρηνική επίθεση, ακόμη και τη στιγμή που η ψυχροπολεμική ένταση βρισκόταν στο απόγειο της το 1983 και, παρόλο που, ως στρατιωτικός, είχε εκπαιδευτεί να ακολουθεί εντολές, πρωτόκολλα και διαδικασίες, ο Stanislav Petrov στάθμισε αυτά που ήξερε με βάση την ακαθόριστη δεξιότητα της κοινής λογικής και της διαίσθησης – μια δεξιότητα που δε διδάσκεται σε κανένα σχολείο, ούτε την προσφέρει κάποιο χάπι.
Στην προκειμένη περίπτωση, η κοινή λογική ενός ανθρώπου ήταν ο λόγος που, τον Σεπτέμβριο του 1983, δεν ξέσπασε ο Γ” Παγκόσμιος πόλεμος. Είκοσι ένα χρόνια αργότερα, το 2004, ο Petrov αναγνωρίστηκε ως ο «άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο» και τιμήθηκε για το θάρρος του να εμπιστευτεί το ένστικτο του από την Association of World Citizens.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου