Ιστορία της Ιωνίας – Αιολίδας

Προϊστορικά χρόνια – πρώιμη Αρχαιότητα
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα είχαν γυιο τον Έλληνα. Ο Έλληνας είχε τρεις γυιους.
Τον Δώρο (πρόγονο των Δωριέων), τον Ξούθο και τον Αίολο (πρόγονο των Αιολίδων). Ο Ξούθος απέκτησε δύο γυιους, τον Αχαιό (πρόγονο των Αχαιών) και τον Ίωνα (πρόγονο των Ιώνων).
Είναι γνωστή η θαλασσοκρατορία του Μίνωα της Κρήτης, όπου χάρη στο πανίσχυρο ναυτικό του είχε δημιουργήσει στενές εμπορικές σχέσεις με τα νησιά του Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια. Αυτό πιστοποιείται αρχαιολογικά από τη μινωική κεραμική που βρέθηκε στη Μίλητο αλλά και νοτιότερά της. Παράλληλα μυκηναϊκή κεραμική βρέθηκε στις Κλαζομενές, την Έφεσο, στις Σάρδεις, στη χερσόνησο της Αλικαρνασσού και στην περιοχή της Καρίας.
Οι Αιολείς αρχικά κατοικούσαν στη σημερινή Θεσσαλία και στη Βοιωτία, ενώ οι Ίωνες στην Αττική, στην Εύβοια και στη βόρεια Πελοπόννησο. Λόγω της στενότητας χώρου, της γεωργοκτηνοτροφικής οικονομίας που επικρατούσε και δεν άφηνε περιθώρια για ανάπτυξη και της πίεσης από την κάθοδο των Δωριέων, ανάγκασε μεγάλες ομάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς την Ανατολή και τις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας. Ο αποικισμός αυτός, που ονομάστηκε Α΄ Ελληνικός Αποικισμός, πραγματοποιήθηκε σε διαδοχικά κύματα και κατά φυλετικές ομάδες από τα μέσα του 11ου μέχρι τα τέλη του 9ου αιώνα π.Χ. Οι Αιολείς αποίκησαν αρχικά τα νησιά Λέσβο (πατρίδα της ποιήτριας Σαπφούς), Τένεδο και τις Εκατόννησους (τα σημερινά Μοσχονήσια). Στη Λέσβο ιδρύθηκαν οι πόλεις Μυτιλήνη, Μήθυμνα, Ερεσός, Πυρρά, Αρίσβη και Άντισσα. Αργότερα ίδρυσαν αποικίες στο απέναντι και βόρειο τμήμα των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας. Οι κυριότερες πόλεις που ίδρυσαν, σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, ήταν οι Αιγές, η Αιγειρόεσσα, η Γράνεια, η Κίλλα, η Κύμη, η Αιολίδα, η Μύρινα, το Νέο Τείχος, η Πιτάνη, η Σμύρνη (πιθανολογείται ως η πατρίδα του ποιητή Ομήρου – αργότερα κατακτήθηκε από τους Ίωνες) και η Τήμνος. Βορειότερα στην περιοχή της Τρωάδος ιδρύθηκαν οι πόλεις τα Γάργαρα, η Άσσος, η Άνταδρος, η Κεβρή, η Σκήψις, τα Νεάνδρεια και η Πιτύεια. Η περιοχή αυτή ονομάστηκε Αιολίδα και εκτεινόταν παραλιακά από τα στενά του Ελλησπόντου (Δαρδανέλια) μέχρι τον Έρμο ποταμό στην περιοχή της Σμύρνης. Μεγάλη ακμή γνώρισε η πόλη της Σμύρνης και το λιμάνι της, το Ναύλοχον, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους. Την εποχή αυτή κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα από ήλεκτρο, τα οποία κοσμήθηκαν με το έμβλημα της πόλης, ένα κεφάλι λιονταριού.
Οι Ίωνες αποίκησαν το νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων (εκτός από τη Μήλο και τη Θήρα), τα νησιά Χίος, Σάμος, Ικαρία και το κεντρικό τμήμα των μικρασιατικών παραλίων. Οι κυριότερες πόλεις που ίδρυσαν, πάλι σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, ήταν η Μίλητος (πατρίδα του μαθηματικού και φιλοσόφου Θαλή, του Αναξιμένη και του Αναξίμανδρου), η Μυούς, η Πριήνη (πατρίδα του Βία, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας), η Έφεσος (πατρίδα του φιλοσόφου Ηρακλείτου), η Κολοφώνα (πατρίδα του φιλοσόφου Ξενοφάνη, του ζωγράφου Απελλή και του ιστορικού Κλείταρχου), η Λέβεδος, η Τέως (πατρίδα του λυρικού ποιητή Ανακρέοντα), οι Κλαζομενές (πατρίδα του φιλοσόφου Αναξαγόρα), οι Ερυθρές, η Φώκαια και το Νότιον.

Η περιοχή

Η περιοχή που αποίκησαν ονομάστηκε Ιωνία και παραλιακά εκτεινόταν από τις εκβολές του ποταμού Έρμου στα βόρεια μέχρι την Αλικαρνασσό (πατρίδα του πατέρα της ιστορίας Ηροδότου) στα νότια.
Στα δυτικά βρεχόταν από το Αιγαίο πέλαγος, ενώ στα ανατολικά συνόρευε με την περιοχή της Λυδίας. Κέντρο της ενότητας των Ιώνων ήταν ο ναός του Ποσειδώνα στο ακρωτήριο της Μυκάλης, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονταν για να γιορτάσουν μαζί τα «Πανιώνια», τη μεγάλη θρησκευτική τους γιορτή. Αρκετά γνωστή ήταν και η γιορτή «Εφέσια» προς τιμήν του θεού Διονύσου, στην οποία συγκεντρώνονταν Έλληνες άποικοι από πολλές περιοχές της Ιωνίας. Επειδή οι Ιωνικές πόλεις αναπτύχθηκαν περισσότερο από τις υπόλοιπες πόλεις της Μικράς Ασίας, με τον όρο Ιωνία εννοούσαν αργότερα ολόκληρα, κατά μήκος, τα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας. Στην αρχή οι αποικίες αυτές είχαν γεωργικό και κτηνοτροφικό χαρακτήρα. Επειδή όμως ιδρύθηκαν σε θέσεις που ευνοούσαν την ανάπτυξη του εμπορίου, οι περισσότερες πόλεις εξελίχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά και πολιτιστικά κέντρα. Στην πολιτιστική τους ανάπτυξη βοήθησε και η επαφή τους με φύλα της ανατολικής Μεσογείου. Κάθε αποικία προσπαθούσε να είναι αυτάρκης, δηλαδή να παράγει όλα εκείνα τα προϊόντα με τα οποία θα μπορούσε να τρέφει τους πολίτες της, να είναι αυτόνομη, δηλαδή να διοικείται μόνο από τους ίδιους τους πολίτες της και τέλος να είναι ελεύθερη, δηλαδή ανεξάρτητη από τις γειτονικές πόλεις και φυλές.

Β’ Ελληνικός Αποικισμός

Από τα μέσα του 8ου μέχρι το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. έχουμε τον Β΄ Ελληνικό Αποικισμό. Με τον μεγάλο αυτό αποικισμό, οι αρχαίοι Έλληνες εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος). Η πόλη από την οποία έφευγαν για αποστολή αποικιών ονομαζόταν μητρόπολη. Σε αυτόν τον αποικισμό πήραν μέρος και πολλές πόλεις της Αιολίδας και της Ιωνίας όπως η Φώκαια, η Κύμη, η Έφεσος και η Μίλητος η οποία διέθετε ογδόντα αποικίες κυρίως στον Ελλήσποντο και τον Εύξεινο Πόντο. Η Μαύρη Θάλασσα αποικίστηκε σε τέτοιο μεγάλο βαθμό από τη μητρόπολη Μίλητο, όπου ονομάστηκε «θάλασσα των Μιλησίων».
Αξίζει να αναφερθούν και κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αιολικής και της ιωνικής διαλέκτου. Στην αιολική πολλές φορές το ο τρέπεται σε υ π.χ. ἄλλυ, ἀπύ, ὄνυμα. Η αρχαία ελληνική γλώσσα είχε εκτός από ρήματα με κατάληξη σε –ω και ρήματα σε –μι. Αυτά τα ρήματα είναι συχνότερα στην αιολική π.χ. κάλημι, φίλημι, ἀδίκημι. Επίσης στην αιολική κοντά στα ένρινα (μ, ν) και στα υγρά (λ, ρ) σύμφωνα παρουσιάζει συχνά ο αντί α π.χ. στροτός, ἔνοτος. Αντίθετα, στην ιωνική διάλεκτο το μακρόχρονο α τρέπεται σε η π.χ. φήμη, πηγή, μήτηρ. Σχηματίζει σε κατάληξη –ναι το απαρέμφατο των ρημάτων σε –μι π.χ. τίθημι-τιθέναι. Τρέπει τη συλλαβή –τι σε –σι.

Περσικοί πόλεμοι

Τον 6ο αιώνα π.Χ. η Αιολίδα και η Ιωνία έχασαν την ανεξαρτησία τους υποτασσόμενες αρχικά στο βασίλειο της Λυδίας (με εξαίρεση τη Μίλητο) και στη συνέχεια στους Πέρσες που υπέταξαν ολόκληρη την περιοχή. Στην Έφεσο ολοκληρώθηκε το 440 π.Χ. ο ναός της Αρτέμιδος, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Αξίζει να αναφερθεί ότι χρειάστηκαν 120 χρόνια για να αποπερατωθεί, ενώ είχε αρχικά ξεκινήσει την εποχή του βασιλιά Κροίσου της Λυδίας. Οι διαστάσεις του ναού ήταν 105Χ60μ., δίπτερος ιωνικός με 106 ή 127 κίονες. Ο ναός καταστράφηκε από φωτιά από τον Ηρόστρατο το 356 π.Χ., αλλά αμέσως μετά ξεκίνησε η ανακατασκευή του. Επίσης νότια της Μιλήτου, στην Αλικαρνασσό η κατασκευή του τάφου του Μαύσωλου, Πέρση σατράπη της Καρίας, θεωρήθηκε ως ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Αυτό το μεγαλοπρεπές έργο χτίστηκε για να τοποθετηθεί το σώμα του Μαύσωλου και της γυναίκας του Αρτεμισίας. Το 499 π.Χ. λόγω της γενικής δυσαρέσκειας που υπήρχε για τον δυσβάστακτο περσικό ζυγό οι περιοχές αυτές επαναστάτησαν. Υποκινητής της επανάστασης ήταν ο τύραννος της Μιλήτου Αναξαγόρας ο οποίος ζήτησε βοήθεια και από την ηπειρωτική Ελλάδα. Η Αθήνα και η Ερέτρια δέχθηκαν να βοηθήσουν και έστειλαν 25 συνολικά τριήρεις. Στην αρχή οι επαναστάτες είχαν επιτυχίες. Έδιωξαν τους τυράννους, που είχαν τοποθετήσει για να τους κυβερνούν οι Πέρσες και έκαψαν τις Σάρδεις. Ωστόσο υπέστησαν βαριά ήττα αμέσως μετά. Για τρία χρόνια, οι Πέρσες κατέπνιγαν την εξέγερση στην περιοχή της Καρίας και το 494 π.Χ. ανασυντάχθηκαν, νίκησαν τους Ίωνες στη ναυμαχία της Λάδης και κατέστρεψαν τη Μίλητο. Οι Ιωνικές πόλεις απαλλάχτηκαν από την Περσική κυριαρχία μετά τους περσικούς πολέμους και εντάχθηκαν στην Δηλιακή Συμμαχία υπό την κηδεμονία της πόλης των Αθηνών (μέσα 5ου αιώνα π.Χ.). Στη τελευταία φάση του πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.), το πεδίο των πολεμικών συγκρούσεων μεταφέρθηκε στη θαλάσσια περιοχή της Ιωνίας. Ο αθηναϊκός στόλος ηττήθηκε στο ακρωτήριο της Σάμου Νότιο (407 π.Χ.) ενώ στις Αργινούσες (406 π.Χ.) νίκησε τον αντίστοιχο σπαρτιάτικο. Τέλος στους Αιγός Ποταμούς (405 π.Χ.), στον Ελλήσποντο, καταστράφηκε ολοκληρωτικά ο αθηναϊκός στόλος. Οι πόλεις της Ιωνίας επανήλθαν στην Περσική αυτοκρατορία με την Ανταλκίδειο ειρήνη (386 π.Χ.).


https://ellhnwnmikrasia.wordpress.com/istoria/istoria-ths-iwnias-aiolidas/