Οι δολοφόνοι του Ιψεν

Του Στέφανου Ληναίου

Λυπάμαι ειλικρινά που πικράθηκα τόσο πολύ την Πέμπτη,4/6/13, στις 9 το βράδυ, βλέποντας, Πειραιώς 260, τον ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ του κ. ΟΣΤΕΡΜΑΓΙΕΡ, δυστυχώς και όχι του ΙΨΕΝ. Και στο πλαίσιο μάλιστα του παντοδύναμου ΕΛΛΗNΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ. Χάνοντας την ψυχραιμία μου, για πρώτη φορά στη ζωή μου, ώστε να εκδηλώσω φωναχτά κι εγώ, την αποδοκιμασία μου, μαζί με πολλούς άλλους θεατές. Που αντέδρασαν έντονα και στις δυο άλλες παραστάσεις, όπως πληροφορήθηκα. Κάποιος μάλιστα τους αποκάλεσε δολοφόνους του Ίψεν. Φοβάμαι ότι είχε δίκιο…Θα προσπαθήσω, όσο μπορώ πιο ψύχραιμα, να μεταφέρω τις παρατηρήσεις μου.
Με το δικαίωμα όχι μόνο των 55 χρόνων μου στο Θέατρο αλλά, το κυριότερο, με τη μελέτη, την απόδοση και τη σκηνοθεσία του έργου του ΙΨΕΝ «Ένας Εχθρός του Λαού». Και την παρουσίασή του όλο το χειμώνα στο Θέατρο ΑΛΦΑ, με την Έλλη Φωτίου και όλους τους συνεργάτες μας με μια συγκινητική, πρέπει να το πω, υποδοχή από το κοινό. Ερμηνεύοντας και τον κεντρικό ρόλο του γιατρού Θωμά Στόκμαν.
1.- Συμφωνούμε και πλειοδοτούμε στην απόλυτη ελευθερία των Θεατρανθρώπων να ερμηνεύσουν όπως θέλουν ένα κλασσικό έργο. Αυτό κάναμε κι εμείς, 42 χρόνια πριν, τον Οκτώβρη του 1971, παρουσιάζοντας έναν πειραματικό ΟΙΔΙΠΟΔΑ όχι όμως του ΣΟΦΟΚΛΗ αλλά ένα έργο ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ στο μύθο του ΣΟΦΟΚΛΗ. Και με ένα στόχο: να χτυπήσουμε, έμμεσα, τη δικτατορία της εποχής. Και ρωτάμε: Ο κ. Οστερμάγιερ γιατί δεν έκανε το ίδιο αφού ήθελε να περάσει, λίαν πειραματικά, τις δικές του θέσεις εναντίον του καπιταλισμού που δεν έχουν καμιά σχέση με τις θέσεις του Ίψεν;
2.- Το μήνυμα του Ίψεν είναι ξεκάθαρο, έχοντας δίπλα του τη γυναίκα του και την κόρη του που τον στήριξαν μέχρι τέλους: «Οι πιο δυνατοί άνθρωποι στον κόσμο δεν είναι αυτοί που κατέχουν την εξουσία. Είναι αυτοί οι λίγοι που, έστω και μόνοι, μένουν όρθιοι, πιστοί στις ιδέες τους, δίνοντας ακόμη και τη ζωή τους. Και πάνω σ’αυτούς, αιώνες τώρα, ακουμπάνε όλοι οι πεσμένοι και ορθώνουν το ανάστημά τους...».
3.- Στην παράσταση του κ. Οστερμάγιερ ακούσαμε ένα ημίωρο, αντικαπιταλιστικό, μονόλογο του ήρωα που μάλλον έμοιαζε με αποσπάσματα από παμπάλαια, αναρχοαυτόνομα, τσιτάτα του Προυντόν, του Μπουχάριν και των νεώτερων διαδόχων τους, κατά οποιασδήποτε πλειοψηφίας, εναντίον του θεσμού της οικογένειας και υπέρ της άναρχης κοινωνικής έκρηξης. Και για να το φέρει στις μέρες μας και να το «εμπεδώσει» στους θεατές, κατάργησε το ρόλο της κόρης και πρόσθεσε μια αδιανόητη σκηνή, με τη γυναίκα του ήρωα να κάνει έρωτα με το δημοσιογράφο σε έναν... τοίχο της σκηνής…!!
Ανάγκασε τους ηθοποιούς να ουρλιάζουν συνέχεια και χωρίς κανένα λόγο, έβαλε μουσικές που κούφαναν τ’αυτιά μας και με έναν κραυγαλέο νατουραλισμό, βρώμισε όχι μόνο τη σκηνή αλλά και τα πρόσωπα και τα σώματα των ηθοποιών…
4.- Κι όταν οι ίδιοι οι ηθοποιοί, ζήτησαν από τους θεατές τη γνώμη τους, δεν επέτρεψαν σ’ αυτούς που είχαν αντίθετες απόψεις να μιλήσουν. Με αποτέλεσμα και στις τρεις παραστάσεις να έχουμε δυσάρεστα γεγονότα που θύμιζαν γήπεδα ή μικροκομματικές συνελεύσεις και όχι Θέατρο.
5.- Και ακολουθεί η απαράδεκτη διαστροφή του χαρακτήρα του ήρωα. Σβήνει το πιστεύω του, δηλαδή το ουσιαστικό μήνυμα του Ίψεν και τον βάζει να λέει ότι «...ναι, μπορεί και να έκανα λάθος...». Και τελειώνει η παράσταση με τον ήρωα και τη γυναίκα του να πίνουν μπίρες αγκαλιασμένοι. Λέγοντας τη λέξη «Αμήν»..!! Είναι σαν να βάζεις το Γαλιλαίο να φεύγει από το δικαστήριο μουρμουρίζοντας: «Μπορεί και να μην κινείται…»!!
6.- Συνολικά μετέφερε το έργο στην περιθωριακή,ψυχασθενή, παρακμιακή εποχή μας και δίδαξε ή ανάγκασε, δυστυχώς, ιδιαίτερα τον ήρωα, να παίζει τόσο υστερικά, τόσο άναρχα, τόσο κωμικά πολλές φορές ώστε όλα τα λόγια του έχαναν πλέον οποιαδήποτε αξία τους. Και οι περισσότεροι θεατές έφευγαν, πολλές φορές και στη μέση του έργου, χωρίς να καταλάβουν τίποτε. Με την εντύπωση ότι τόση ώρα άκουγαν ασυναρτησίες κάποιου παράφρονα…
7.- Ευτυχώς ότι δυο-τρεις εφημερίδες και το διαδίκτυο επέκριναν αυτή την αθλιότητα εις βάρος του Ίψεν. Όλες οι υπόλοιπες και όλα τα κανάλια δεν είπαν λέξη. Ίσως γιατί, τα τελευταία χρόνια, οι δημόσιες σχέσεις του Φεστιβάλ Αθηνών, είναι παντοδύναμες…
Εμείς θα επαναλάβουμε τον Οκτώβρη αυτό το κλασσικό και αφάνταστα επίκαιρο έργο στο θέατρο ΑΛΦΑ. Με τη δική μας ελεύθερη και σύγχρονη απόδοση χωρίς να προδώσουμε ούτε τον Ίψεν ούτε και τα πολυσήμαντα, ανθρώπινα και αιώνια μηνύματά του. Σας προσκαλούμε να το δείτε. Κι εσείς που ευχαριστηθήκατε από την παράσταση του κ. Οστερμάγιερ και εσείς που απογοητευτήκατε... Κι έπειτα να το συζητήσουμε. Με απόλυτη ελευθερία…