Θα θέλαμε να μας πείτε πως αισθάνεστε που ανακηρυχθήκατε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου Αθηνών.
Αρχικά θα ήθελα να πω ότι μου δίνει ιδιαίτερη ευχαρίστηση που μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τους συμπατριώτες μας του Ελλαδικού χώρου και ιδιαίτερα με την Πάτρα, άλλωστε ήταν μια απ' τις πρώτες σχολές η ιατρική σχολή της Πάτρας που με ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορά της. Όσον αφορά την ανακήρυξή μου ως επίτιμο διδάκτορα πανεπιστημίου Αθηνών βεβαίως έχει μεγάλη συγκίνηση γιατί ξεκίνησα τα πρώτα μου ιατρικά βήματα, εκεί έδωσα τον όρκο του Ιπποκράτη και παρ' όλο που τα ιατρικά μου χρόνια τα έζησα μεταξύ Λονδίνου και Νέας Υόρκης και Γενεύης πάντοτε η χαρά μου είναι μεγάλη όταν μπορώ και προσφέρω στους συμπατριώτες μου.
Το θέμα της ομιλίας σας ήταν ''Βιοϊατρική πρόοδος και κοινωνία''. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το θέμα αυτό.
Η αλήθεια είναι ότι η βιοϊατρική πρόοδος συνεχίζει με ένα καλπαστικό ρυθμό. Το 2ο ήμισυ του 20ού αιώνα και το ξεκίνημα του 21ου μας βρίσκει σε μια επανάσταση στο ξεκίνημα της βιοϊατρικής προόδου. Εκείνο που έχει τεράστια σημασία να επικεντρωθούμε και να εφαρμόσουμε αυτήν την πρόοδο για την μακροζωία του ανθρώπου και βεβαίως να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις διάφορες παθήσεις του. Και ορισμένες φορές η έρευνα μπορεί να έχει και ορισμένες βλαπτικές επιπτώσεις και εξαρτάται από εμάς αυτό να το κατοχυρώσουμε να μην συμβεί.
Ποια είναι η συχνότερη αιτία των καρδιακών παθήσεων;
Η αθηροσκλήρωση είναι εκείνη που είναι η κυριότερη αιτία των καρδιακών παθήσεων, αρκεί κάποιος να αναφέρει ορισμένες στατιστικές απ' τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας που είμαι σύμβουλός τους εδώ και πολλά χρόνια και είναι η κύρια αιτία για τη νοσηρότητα και την θνησιμότητα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι κάθε 6 λεπτά ένα άτομο πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο ενώ κάθε τέσσερα λεπτά πεθαίνει από καρδιακό επεισόδιο. Και πως ξεκινάει αυτή, ξεκινάει από ορισμένη αλλοίωση που συμβαίνει στο εσωτερικό των τοίχωμα των αρτηριών το οποίο το αποκαλούμε ενδοθήλιο, αυτό είναι ένα όργανο που παράγει διάφορες ουσίες οι οποίες έχουν ορισμένες ικανότητες να συστέλλουν και να διαστέλλουν τα αγγεία. Επίσης έχουν άλλες χημικές και ορμονικές ιδιότητες που ρυθμίζουν το καρδιαγγειακό σύστημα.
Θα θέλαμε να μας πείτε τους παράγοντες που προκαλούν τις καρδιακές παθήσεις.
Αυτές χωρίζονται σε δυο μέρη, σε αυτές που εξαρτώνται από εμάς και σε αυτές που δεν εξαρτώνται από εμάς. Αυτές που δεν εξαρτώνται από εμάς είναι οι φυλή, το φύλο, οι κληρονομικοί παράγοντες και αυτοί είναι οι μη τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν οι τροποποιήσιμοι παράγοντες που σχετίζονται αρχικά με το κάπνισμα, μετά με τη σωστή διατροφή, η παχυσαρκία είναι ένας παράγοντας κινδύνου, το ζήτημα της καθιστικής ζωής, το ζήτημα της αύξησης της χοληστερίνης, το ζήτημα του άγχους και της κατάθλιψης, αυτοί είναι οι πρωτοπαθείς παράγοντες οι τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν και οι δευτερογενείς όπως η αύξηση της ομοκυστεΐνης του αίματος, με το ουρικό οξύ το οποίο είναι οι δευτερογενείς παράγοντες.
Και τι μέτρα πρέπει να λάβει κάποιος για να τα αποφύγει;
Εκείνο που νομίζω είναι όχι κάπνισμα, συστηματική άσκηση, σωστή διατροφή και φυσικά ελεγχόμενο άγχος.
Το άγχος μπορεί να ελεγχθεί;
Βεβαίως εγώ νομίζω ότι μπορεί να ελεγχθεί, ορισμένες φορές πολλοί από εμάς μπορούν να βάλουν στόχους στη ζωή μας οι οποίοι να είναι εντελώς απραγματοποίητοι ή να είναι στόχοι που να μην είναι αξιόλογοι, όλα αυτά δημιουργούν άσχημες καταστάσεις.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την υψηλή χοληστερίνη που πιστεύω ότι ενδιαφέρει μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Αυτό είναι σημαντικός παράγοντας. Αυτό θα πρέπει να το κοιτάμε απ' την παιδική ηλικία διότι υπάρχουν κάποιες συγγενείς κληρονομικές καταστάσεις όπως λέμε η οικογενής υψηλή χοληστερίνη που μπορούμε να διαπιστώσουμε στην πρώτη παιδική ηλικία και να πάρουμε τα ανάλογα μέτρα. Έχουν γίνει πολλές έρευνες και τώρα προχωρούμε και από την πλευρά της γονιδιακής αντιμετώπισης δηλ βρίσκουμε τα γονίδια τα οποία είναι υπεύθυνα γι' αυτή την υψηλή χοληστερίνη σε ειδικές περιπτώσεις και μπορούμε να εφαρμόσουμε την γονιδιακή θεραπεία. Δεν έχουμε προχωρήσει σε πρακτική εφαρμογή σε ευρεία κλίμακα με τη γονιδιακή θεραπεία, έχουμε αρκετά καλά φάρμακα σήμερα τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν καλά την υψηλή χοληστερίνη και βεβαίως με τον σωστό τρόπο ζωής.
Ενα άλλο θέμα είναι η υπέρταση και θα θέλαμε να μας μιλήσετε γι' αυτό.
Πολύ σημαντικό θέμα αν σκεφτούμε γενικά ότι στην υφήλιο έχουμε 700.000.000 άτομα τα οποία έχουν υπέρταση. Βλέπουμε πόσο μεγάλη σημασία έχει η σωστή αντιμετώπιση από την αρχή. Μόνο το 50% από αυτά τα 700 εκατομμύρια γνωρίζουν ότι έχουν υπέρταση και μόνο το 50% έχει σωστή θεραπευτική αγωγή. Άρα έχει μεγάλη σημασία το να βγει σωστή η διάγνωση και έχουμε δεκάδες σήμερα σκευασμάτων που ανήκουν σε 7 οικογένειες φαρμάκων και μπορούμε για τον κάθε ασθενή ανάλογα με τις άλλες παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να έχει να δώσουμε την σωστή αγωγή ώστε να έχουμε αποτελεσματική θεραπεία αφενός και αφετέρου να έχουμε σπάνιες και ελάχιστες παρενέργειες.
Όταν λέμε κάποιο άτομο υπερτασικό τι πίεση πρέπει να έχει για να θεωρείται υπερτασικό;
Όπως ξέρουμε και σε φυσιολογικά άτομα υπάρχει μια διακύμανση της αρτηριακής πίεσης, πρέπει να παρακολουθήσουμε ένα άτομο αν υπάρχει πραγματικά υψηλή πίεση και αν αυτή είναι 3-4-5 φορές και βεβαίως να κοιτάζουμε μήπως υπάρχει η επίδραση της λεγόμενης άσπρης μπλούζας δηλ υπάρχουν άτομα που πηγαίνουν στο ιατρείο και βρίσκονται σε ανησυχία, σε αδημονία και αυτό μπορεί να αυξάνει την πίεση. Όταν βγάλουμε την διάγνωση της αρτηριακής πίεσης χρειάζεται συχνή και σωστή συνεργασία μεταξύ του θεράποντος ιατρού και του ασθενούς αλλά και της οικογένειάς του ώστε να έχει έναν σωστό τρόπο ζωής και παράλληλα να δίνεται η σωστή θεραπευτική φαρμακευτική αγωγή.
Θέλουμε να μας πείτε τι εννοούμε όταν λέμε σωστός τρόπος ζωής.
Είναι για άτομα που καπνίζουν να συνεχίσουν να καπνίζουν, έγιναν διεθνείς στατιστικές για το κάπνισμα και βρέθηκε ότι κερδίζουμε 7 χρόνια ζωής όταν δεν καπνίζουμε και δεν είναι μόνο αυτό αλλά αλλάζει και η ποιότητα ζωής, το άλλο θέμα είναι η σωστή διατροφή, η άσκηση κ.λπ.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τον διαβήτη και αν υπάρχει νεότερη αντιμετώπιση.
Αρχικά θέλω να τονίσω πόση σημασία έχει ο διαβήτης. Έχει σημασία γιατί δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να παρουσιαστεί η αθηροσκλήρωση και οι επιπλοκές της πολύ νωρίτερα και μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε μέρος του σώματος από πλευράς αγγειακής αλλά ιδιαίτερα τον οφθαλμό και τα κάτω άκρα και να προκαλέσει νευρολογικές και νεφρολογικές αλλαγές. Ευτυχώς έχουμε αρκετές προόδους για την αντιμετώπιση του διαβήτου. Αρχικά θα πρέπει να γίνεται πολύ πρώιμη διάγνωση από την παιδική ηλικία, τώρα έχει γίνει αρκετή πρόοδος όσον αφορά τα ανάλογα της ινσουλίνης τα οποία χρησιμοποιούνται και επίσης έχει γίνει αρκετή πειραματική και κλινική εργασία όσον αφορά την χορήγηση της ινσουλίνης απ' τη μύτη και το στόμα. Μετά από παγκρεατομές που για κάποιους λόγους αφαιρούμε το πάγκρεας τώρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τεχνητό πάγκρεας είτε να αυτομεταμοσχεύσουμε μισίδια του παγκρέατος ώστε να έχουμε καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης.. Και γονιδιακά έχουμε προχωρήσει διότι έχουμε βρει γονίδια που είναι υπεύθυνα για τον διαβάτη τύπου 1 γιατί υπάρχουν 2 ειδών διαβήτες. Ο διαβήτης ο νεανικός, ο τύπος 1 που εμφανίζεται στη νεαρή ηλικία και ο ενήλικος διαβήτης τύπου 2.
Ο νεανικός διαβήτης από ποια ηλικία εμφανίζεται;
Συνήθως εμφανίζεται κατά τη λεγόμενη ώριμη ηλικία
Θα θέλαμε να μας πείτε πώς αντιμετωπίζουμε τις οξείες αποφράξεις των αρτηριών;
Αυτό απασχόλησε και την ερευνητική ομάδα πρίν από χρόνια όταν ήμουν διευθυντής της πανεπιστημιακής χειρουργικής κλινικής της Νέας Υόρκης. Εκεί είχαμε ξεκινήσει σε οξείες θρομβώσεις, οξείες αποφράξεις των αρτηριών και αρχίζαμε να δίνουμε θρομβολυτικά ένζυμα τα οποία μέχρι σήμερα έχουν εγκαθιδρυθεί και σώζουν χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο ιδίως όσον αφορά το έμφραγμα του μυοκαρδίου δηλ το καρδιακό επεισόδιο δηλ η απόφραξη οξεία των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς. Όταν δώσουμε αυτά τα ένζυμα μέσα στις πρώτες ώρες τότε συνήθως τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά. Βεβαίως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε άτομα γηραιάς ηλικίας και άτομα που μπορεί να έχουν υψηλή πίεση.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τις ιατρικές μεθόδους στις περιπτώσεις αυτές.
Στις οξείες περιπτώσεις είτε μπορούμε να δώσουμε θρομβολυτικά ένζυμα είτε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη μέθοδο ή οποία σχετίζεται με την μηχανική διάρρηξη του αγγείου ανοίγοντας με έναν τρόπο έτσι ώστε υπάρχει μια ελαστική διακινούμενη σφαίρα την οποία καλούν ''μπαλονάκι'' και μετά για να μην γίνει σθένωση του αγγείου μπορούμε να βάλουμε έναν εσωτερικό νάρθηκα. Αυτό έχει καλό αποτέλεσμα υπό την προϋπόθεση ότι επί 24ώρου βάσεως υπάρχει μια ομάδα η οποία είναι σε θέση να βάλει αυτά σε εφαρμογή μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα Έχει παρατηρηθεί ότι το 25% αυτών των παρεμβάσεων μπορούν να γίνουν αλλά υπάρχει σθένωση μετά από 6 μήνες περίπου 25%. Άρα έχουμε τώρα άλλες μεθόδους να χρησιμοποιούμε γι' αυτή τη σθένωση να μην συμβαίνει όπως υπάρχει μια ουσία η ραπανικίνη που βοηθά ώστε να μην δημιουργείται η σθένωση σ' αυτές τις περιπτώσεις.
Ποια είναι η συντηρητική αγωγή για τις χρόνιες αποφράξεις των αρτηριών;
Αρχικά είναι ο σωστός τρόπος ζωής, βεβαίως έχουμε και νέα φάρμακα τα οποία βοηθούν και για την πρόληψη αλλά και για την αποτελεσματική θεραπεία των περιπτώσεων αυτών. Έχουμε αντιθρομβοτικά νέα φάρμακα, έχουμε αντιαιμοπεταλιακά που δίνουν τη δυνατότητα να έχουμε λιγότερες θρομβώσεις όπως επίσης και τις επιπλοκές τους. Το βασικό φάρμακο που ξεκινήσαμε πριν πολλά χρόνια είναι αυτό που λέμε μικροασπιρίνη και τώρα σε σοβαρότερες περιπτώσεις που θέλουμε να δώσουμε πιο σοβαρά αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα έχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε γιατί έχουμε και άλλα σκευάσματα γι' αυτή την περίπτωση.
Ποιες είναι οι ανοιχτές αγγειακές επεμβάσεις που συνήθως χρησιμοποιούνται;
Οταν η συντηρητική αγωγή δεν είναι ικανοποιητική ανεξαρτήτως αυτό αν είναι στην καρδιά ή στις αρτηρίες των κάτω άκρων τότε σκεφτόμαστε για μια επεμβατική αγωγή και μια απ' αυτές τις επεμβατικές αγωγές είναι η ανοιχτή εγχείρηση. Αυτές είναι οι ανοιχτές εγκαθιδρυμένες επεμβάσεις και τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά όταν επιλέγουμε τους σωστούς ασθενείς και την σωστή επέμβαση. Πολλοί πιστεύουν ότι το τεχνικό μέρος είναι το πιο δύσκολο, για μένα είναι το πιο εύκολο και το πιο δύσκολο είναι να αποφασίσει κάποιος πότε θα κάνει την επέμβαση και ποια επέμβαση θα κάνει. Τα μοσχεύματα τα οποία χρησιμοποιούμε είναι τα παρακαμπτήρια μοσχεύματα, όταν έχουμε μια εκτεταμένη απόφραξη της αρτηρίας τότε παρακάμπτουμε την απόφραξη. Τα καλύτερα μοσχεύματα είναι τα αυτόλογα αρτηριακά, εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν έχουμε αρκετές αρτηρίες να χρησιμοποιήσουμε τότε παίρνουμε τα φλεβικά μοσχεύματα. Αυτό γίνεται για αρτηρίες που το εύρος τους είναι αρκετά μικρό, όταν είναι μεγάλο τότε χρησιμοποιούμε τα συνθετικά μοσχεύματα…
Τι εννοούμε όταν λένε ενδαγγειακές επεμβάσεις;
Την τελευταία περίοδο των 10-15 ετών αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι σε περιπτώσεις που η γενική κατάσταση του ασθενούς μπορεί να μην το επιτρέπει για μεγάλες ανοιχτές επεμβάσεις μήπως μπορούμε να κάνουμε τις επεμβάσεις αυτές χωρίς να έχουμε ανοιχτή επέμβαση. Δηλ σε μια απ' τις περιφερικές αρτηρίες εισάγουμε έναν καθετήρα και διαμέσου αυτού του μεγάλου καθετήρος μπορούμε να εισάγουμε το μόσχευμα και μέσω αυτού του μοσχεύματος μπορούμε να σταθεροποιήσουμε όχι με λαβές αλλά να χρησιμοποιούμε τις εσωτερικές νάρθηκες και μ' αυτόν τον τρόπο η επέμβαση γίνεται χωρίς να έχουμε επαφή άμεση μα τα αγγεία.
Τι εννοούμε όταν λέμε αγγειογένεση;
Αυτή είναι μια καινούργια ερευνητική διεργασία που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια και νομίζω ότι είναι ενθαρρυντική. Υπάρχουν περιπτώσεις που στις αγγειακές παθήσεις υπάρχει τέτοιο προχώρημα όσον αφορά τις αποφράξεις που δεν μπορούμε να κάνουμε τις επεμβάσεις που αναφέραμε. Οπότε η σκέψη έγινε ότι εάν μπορούμε να παράγουμε νέα αγγεία τότε μπορεί να δώσουμε και λύση στο πρόβλημα και η μοριακή βιολογία και η γονιδιακή θεραπεία έχει προχωρήσει σ' αυτόν τον τομέα, δηλ τι κάνουμε.. Βρίσκουμε αυξητικούς παράγοντες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αύξηση νέων αγγείων και πειραματικές και κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούμε να δημιουργήσει διαμέσου της γονιδιακής θεραπείας νέα αγγεία που είτε σε ανεγχείρητες περιπτώσεις να τις εφαρμόσουμε είτε να τις εφαρμόσουμε σε συνδυασμό με άλλες χειρουργικές επεμβάσεις. Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι η αγγειογένεση να γίνεται με σωστό και μεθοδικό τρόπο διαφορετικά δεν θα έχουμε καλά αποτελέσματα. Επίσης το αντίθετο της αγγειογέννεσης είναι η αντιαγγειογέννεση την οποία εφαρμόζουμε σε περιπτώσεις καρκίνου.
Ενα άλλο μεγάλο θέμα της εποχής είναι οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς.
Θεωρώ ότι έχουμε προχωρήσει παγκόσμια στο θέμα των μεταμοσχεύσεων γενικά και της καρδιάς επίσης αρκεί να αναφέρω ότι περισσότερο από 50.000 μεταμοσχεύσεις καρδιάς έχουν γίνει ανά την υφήλιο και αν δεν έχουμε πολύ περισσότερες είναι γιατί δεν έχουμε δότες και αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε από πλευράς αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος είναι χρησιμοποιώντας μοριακή βιολογία και γενετική να αναπτύξουμε ιστούς και όργανα τα οποία να έχουν ιστοσυμβατότητα και βάση αυτών των συνθηκών εφόσον το πετύχουμε θα αντιμετωπίσουμε το θέμα των μεταμοσχεύσεων. Εν τω μεταξύ έχουμε δημιουργήσει τεχνητά όργανα που προσωρινά βοηθούν την κατάσταση.
Θα θέλαμε να μας πείτε τις προοπτικές που υπάρχουν για την εφαρμογή των βιοιατρικών ερευνών.
Φρονώ ότι είναι εξαιρετικές και θεωρώ ότι μέσα στα επόμενα 20 χρόνια θα μπορούμε να βγάλουμε διάγνωση και θεραπεία από πολύ νωρίς στην εμβρυϊκή περίοδο ή στη μεταγενητική περίοδο του ατόμου, πολλές παθήσεις θα μπορούμε να τις αντιμετωπίζουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όχι μόνο θα υπάρχει λιγότερος αριθμός ασθενών απ' τις διάφορες παθήσεις αλλά επίσης η μακροζωία θα είναι κάτι στις αναπτυγμένες τεχνολογικά χώρες. Υπολογίζουμε ότι το 2020 το προσδόκιμο της επιβίωσης θα είναι 100 χρόνια και το 2050 θα είναι 120 χρόνια ο μέσος όρος ζωής.
Υπάρχει το εξής. Πολλοί λένε ότι λόγω φόρτου εργασίας πολλοί έχουν πίεση και έχει ειπωθεί ότι όταν έχεις άγχος αναζωογονούνται τα κύτταρα εν σχέση με όταν κάθεσαι και δεν κάνεις τίποτα τα κύτταρα γερνάνε, τι ισχύει τελικά;
Δεν νομίζω ότι είναι οι ώρες εργασίας μας που μας δημιουργούν προβλήματα όσον αφορά το ζήτημα του άγχους αλλά είναι η ποιότητα της εργασίας μας. Όταν δουλεύουμε 14-16 ώρες και έχουμε ικανοποίηση από την εργασία μας τότε αυτό δεν είναι καταστρεπτικό αλλά είναι εποικοδομητικό . Αν δουλεύουμε 3-4 ώρες σε ένα χώρο που δεν εκτιμάται η δουλειά μας, αν δεν έχουμε την ικανοποίηση στο τέλος της ημέρας, αν δεν αξιολογείται καλά η γνώση, η πείρα μας τότε αυτό είναι πολύ κουραστικό και όχι μόνο το άγχος αλλά δημιουργείται και κατάθλιψη. Θα πρέπει όλοι να προσπαθούμε και να δημιουργούμε το θετικό περιβάλλον που είναι καλό και για την εργασία αλλά και για το άτομο. Έχει δοθεί η εντύπωση ότι οι πολλές ώρες εργασίας φθείρουν τον άνθρωπο, του δημιουργούν πρόσθετο άγχος, έχουμε κάνει ερευνητικές εργασίες και έχει δειχθεί ότι ο κυριότερος λόγος για τη φθορά του οργανισμού όσον αφορά το άγχος, την κατάθλιψη είναι όταν δεν έχουμε ικανοποίηση από το έργο μας. Όταν έχουμε ικανοποίηση αυτό μας δίνει μια αναζωογόνηση και καλό θα είναι να ξέρουμε ότι μέχρι ένα σημείο έχουμε και εμείς ευθύνη γιατί είμαστε μέλη του κοινωνικού συνόλου και θα πρέπει να δημιουργούμε ένα περιβάλλον αναζωογονητικό αυτό που λέω εργασιακή άσκηση.
Τι νομίζετε ότι θα συμβεί με το περιβάλλον;
Πριν περάσουμε σ' αυτό είναι καλό να πούμε πως βλέπουμε τον άνθρωπο στην υφήλιο που ζει. Αν σκεφτούμε ότι έχουμε 6,2 δις άτομα που ζουν σ' αυτόν τον πλανήτη σε 20 χρόνια θα έχουμε 7 δις άρα βλέπουμε το 50% αυτής της πληθυσμιακής αυξήσεως θα συμβεί στις αναπτυσσόμενες τεχνολογικά χώρες και καταλαβαίνουμε πόσο αυτό θα έχει γενικότερη επίπτωση στην υδρόγειο. Επίσης η αστικοποίηση σήμερα είναι 50% και υπολογίζεται στα επόμενα 20 χρόνια ότι θα φτάσει το 80% και αυτό θα είναι στις αναπτυσσόμενες τεχνολογικά χώρες. Αυτά θα έχουν επίπτωση από πλευράς του μέλλοντος. Όσον αφορά το περιβάλλον το θέμα του θερμοκηπίου προβλέπεται να είναι εντονότερο, η όξινη βροχή θα επιβαρυνθεί, προβλέπεται τα επόμενα 30 χρόνια ότι θα έχουμε προβλήματα ζητήματος υδάτινων πόρων, θα μειωθούν κατά 30% και παράλληλα σε μεγάλο βαθμό θα έχουμε μια υποστροφή των οικοσυστημάτων και των βιοσυστημάτων.
Ποιες αρχές πρέπει να τηρούνται για τις αρχές της μοριακής βιολογίας;
Εγώ νομίζω ότι όλες αυτές οι προσπάθειες οι οποίες προχωρούν με πολύ ικανοποιητικό ρυθμό πρέπει να γίνονται σε κέντρα αναγνωρισμένα και τα χρήματα πρέπει να δίνονται από την πολιτεία ή από κοινωφελή ιδρύματα. Εάν υπάρχει ιδιωτική χορηγία θα πρέπει να μην βάζει εκείνη τον στόχο του αποτελέσματος και επίσης οτιδήποτε σχετίζεται με τη μοριακή βιολογία και τα επιτεύγματά της να είναι για το καλό του ανθρώπου και να μην είναι αποκλειστικότητα ορισμένων ομάδων. Οτιδήποτε γίνεται στην επιστήμη θα πρέπει να γίνεται σαφές και να δημοσιοποιείται ώστε ο κάθε επιστήμονας αλλά και ο μέσος πολίτης να ξέρει πού πηγαίνουμε.
Τι μπορούμε να κάνουμε για καλύτερη ποιότητα ζωής;
Αρχικά θα ήθελα να πω ποιος θα είναι ο ρόλος των γιατρών τα επόμενα χρόνια. Με τις εξελίξεις της βιοϊατρικής θα πρέπει οι σχέσεις γιατρού ασθενούς να είναι στενότερες γιατί η αγωγή η οποία θα εφαρμόζεται θα πρέπει να είναι σε ατομική βάση διότι βλέποντας το γονιδιακό χάρτη του ατόμου θα έχουμε τελείως ατομική θεραπεία για κάθε πάθηση γι' αυτό χρειάζεται σωστή κατατόπιση του ασθενούς και σωστή ενημέρωση, το απόρρητο πρέπει να τηρείται ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα σε περιπτώσεις ατόμων που ο γονιδιακός τους χάρτης να είναι επηρεασμένος αρνητικά για να μην υπάρχουν επιπτώσεις στην επαγγελματική του ζωή και ανέλιξη. Επίσης η διά βίου ιατρική εκπαίδευση θα πρέπει να επιταχυνθεί γιατί όσο καλός κι αν είναι ο γιατρός αν δεν κατατοπίζεται συνεχώς δεν θα είναι σε θέση να παρέχει τις υπηρεσίες του και επίσης το άλλο θέμα που έχει σημασία είναι το ζήτημα κόστους διότι οι θεραπείες και ιδιαίτερα οι γονιδιακές θεραπείες θα είναι αρκετά ακριβές. Όλοι μας θα πρέπει να κοιτάζουμε το θέμα της ποιότητας ζωής το οποίο είναι πιο εύκολο για εμάς τους Έλληνες διότι έχουμε μια εξαιρετική παράδοση. Αν πάμε στους αρχαίους Έλληνες θα δούμε ότι το θέμα της αλληλεγγύης, της κοινωνικότητας, της αγάπης, της φιλίας, εδραιώθηκε στους αρχαίους χρόνους…
Η αλήθεια είναι ότι η βιοϊατρική πρόοδος συνεχίζει με ένα καλπαστικό ρυθμό. Το 2ο ήμισυ του 20ού αιώνα και το ξεκίνημα του 21ου μας βρίσκει σε μια επανάσταση στο ξεκίνημα της βιοϊατρικής προόδου. Εκείνο που έχει τεράστια σημασία να επικεντρωθούμε και να εφαρμόσουμε αυτήν την πρόοδο για την μακροζωία του ανθρώπου και βεβαίως να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις διάφορες παθήσεις του. Και ορισμένες φορές η έρευνα μπορεί να έχει και ορισμένες βλαπτικές επιπτώσεις και εξαρτάται από εμάς αυτό να το κατοχυρώσουμε να μην συμβεί.
Ποια είναι η συχνότερη αιτία των καρδιακών παθήσεων;
Η αθηροσκλήρωση είναι εκείνη που είναι η κυριότερη αιτία των καρδιακών παθήσεων, αρκεί κάποιος να αναφέρει ορισμένες στατιστικές απ' τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας που είμαι σύμβουλός τους εδώ και πολλά χρόνια και είναι η κύρια αιτία για τη νοσηρότητα και την θνησιμότητα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι κάθε 6 λεπτά ένα άτομο πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο ενώ κάθε τέσσερα λεπτά πεθαίνει από καρδιακό επεισόδιο. Και πως ξεκινάει αυτή, ξεκινάει από ορισμένη αλλοίωση που συμβαίνει στο εσωτερικό των τοίχωμα των αρτηριών το οποίο το αποκαλούμε ενδοθήλιο, αυτό είναι ένα όργανο που παράγει διάφορες ουσίες οι οποίες έχουν ορισμένες ικανότητες να συστέλλουν και να διαστέλλουν τα αγγεία. Επίσης έχουν άλλες χημικές και ορμονικές ιδιότητες που ρυθμίζουν το καρδιαγγειακό σύστημα.
Θα θέλαμε να μας πείτε τους παράγοντες που προκαλούν τις καρδιακές παθήσεις.
Αυτές χωρίζονται σε δυο μέρη, σε αυτές που εξαρτώνται από εμάς και σε αυτές που δεν εξαρτώνται από εμάς. Αυτές που δεν εξαρτώνται από εμάς είναι οι φυλή, το φύλο, οι κληρονομικοί παράγοντες και αυτοί είναι οι μη τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν οι τροποποιήσιμοι παράγοντες που σχετίζονται αρχικά με το κάπνισμα, μετά με τη σωστή διατροφή, η παχυσαρκία είναι ένας παράγοντας κινδύνου, το ζήτημα της καθιστικής ζωής, το ζήτημα της αύξησης της χοληστερίνης, το ζήτημα του άγχους και της κατάθλιψης, αυτοί είναι οι πρωτοπαθείς παράγοντες οι τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν και οι δευτερογενείς όπως η αύξηση της ομοκυστεΐνης του αίματος, με το ουρικό οξύ το οποίο είναι οι δευτερογενείς παράγοντες.
Και τι μέτρα πρέπει να λάβει κάποιος για να τα αποφύγει;
Εκείνο που νομίζω είναι όχι κάπνισμα, συστηματική άσκηση, σωστή διατροφή και φυσικά ελεγχόμενο άγχος.
Το άγχος μπορεί να ελεγχθεί;
Βεβαίως εγώ νομίζω ότι μπορεί να ελεγχθεί, ορισμένες φορές πολλοί από εμάς μπορούν να βάλουν στόχους στη ζωή μας οι οποίοι να είναι εντελώς απραγματοποίητοι ή να είναι στόχοι που να μην είναι αξιόλογοι, όλα αυτά δημιουργούν άσχημες καταστάσεις.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την υψηλή χοληστερίνη που πιστεύω ότι ενδιαφέρει μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Αυτό είναι σημαντικός παράγοντας. Αυτό θα πρέπει να το κοιτάμε απ' την παιδική ηλικία διότι υπάρχουν κάποιες συγγενείς κληρονομικές καταστάσεις όπως λέμε η οικογενής υψηλή χοληστερίνη που μπορούμε να διαπιστώσουμε στην πρώτη παιδική ηλικία και να πάρουμε τα ανάλογα μέτρα. Έχουν γίνει πολλές έρευνες και τώρα προχωρούμε και από την πλευρά της γονιδιακής αντιμετώπισης δηλ βρίσκουμε τα γονίδια τα οποία είναι υπεύθυνα γι' αυτή την υψηλή χοληστερίνη σε ειδικές περιπτώσεις και μπορούμε να εφαρμόσουμε την γονιδιακή θεραπεία. Δεν έχουμε προχωρήσει σε πρακτική εφαρμογή σε ευρεία κλίμακα με τη γονιδιακή θεραπεία, έχουμε αρκετά καλά φάρμακα σήμερα τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν καλά την υψηλή χοληστερίνη και βεβαίως με τον σωστό τρόπο ζωής.
Ενα άλλο θέμα είναι η υπέρταση και θα θέλαμε να μας μιλήσετε γι' αυτό.
Πολύ σημαντικό θέμα αν σκεφτούμε γενικά ότι στην υφήλιο έχουμε 700.000.000 άτομα τα οποία έχουν υπέρταση. Βλέπουμε πόσο μεγάλη σημασία έχει η σωστή αντιμετώπιση από την αρχή. Μόνο το 50% από αυτά τα 700 εκατομμύρια γνωρίζουν ότι έχουν υπέρταση και μόνο το 50% έχει σωστή θεραπευτική αγωγή. Άρα έχει μεγάλη σημασία το να βγει σωστή η διάγνωση και έχουμε δεκάδες σήμερα σκευασμάτων που ανήκουν σε 7 οικογένειες φαρμάκων και μπορούμε για τον κάθε ασθενή ανάλογα με τις άλλες παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να έχει να δώσουμε την σωστή αγωγή ώστε να έχουμε αποτελεσματική θεραπεία αφενός και αφετέρου να έχουμε σπάνιες και ελάχιστες παρενέργειες.
Όταν λέμε κάποιο άτομο υπερτασικό τι πίεση πρέπει να έχει για να θεωρείται υπερτασικό;
Όπως ξέρουμε και σε φυσιολογικά άτομα υπάρχει μια διακύμανση της αρτηριακής πίεσης, πρέπει να παρακολουθήσουμε ένα άτομο αν υπάρχει πραγματικά υψηλή πίεση και αν αυτή είναι 3-4-5 φορές και βεβαίως να κοιτάζουμε μήπως υπάρχει η επίδραση της λεγόμενης άσπρης μπλούζας δηλ υπάρχουν άτομα που πηγαίνουν στο ιατρείο και βρίσκονται σε ανησυχία, σε αδημονία και αυτό μπορεί να αυξάνει την πίεση. Όταν βγάλουμε την διάγνωση της αρτηριακής πίεσης χρειάζεται συχνή και σωστή συνεργασία μεταξύ του θεράποντος ιατρού και του ασθενούς αλλά και της οικογένειάς του ώστε να έχει έναν σωστό τρόπο ζωής και παράλληλα να δίνεται η σωστή θεραπευτική φαρμακευτική αγωγή.
Θέλουμε να μας πείτε τι εννοούμε όταν λέμε σωστός τρόπος ζωής.
Είναι για άτομα που καπνίζουν να συνεχίσουν να καπνίζουν, έγιναν διεθνείς στατιστικές για το κάπνισμα και βρέθηκε ότι κερδίζουμε 7 χρόνια ζωής όταν δεν καπνίζουμε και δεν είναι μόνο αυτό αλλά αλλάζει και η ποιότητα ζωής, το άλλο θέμα είναι η σωστή διατροφή, η άσκηση κ.λπ.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τον διαβήτη και αν υπάρχει νεότερη αντιμετώπιση.
Αρχικά θέλω να τονίσω πόση σημασία έχει ο διαβήτης. Έχει σημασία γιατί δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να παρουσιαστεί η αθηροσκλήρωση και οι επιπλοκές της πολύ νωρίτερα και μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε μέρος του σώματος από πλευράς αγγειακής αλλά ιδιαίτερα τον οφθαλμό και τα κάτω άκρα και να προκαλέσει νευρολογικές και νεφρολογικές αλλαγές. Ευτυχώς έχουμε αρκετές προόδους για την αντιμετώπιση του διαβήτου. Αρχικά θα πρέπει να γίνεται πολύ πρώιμη διάγνωση από την παιδική ηλικία, τώρα έχει γίνει αρκετή πρόοδος όσον αφορά τα ανάλογα της ινσουλίνης τα οποία χρησιμοποιούνται και επίσης έχει γίνει αρκετή πειραματική και κλινική εργασία όσον αφορά την χορήγηση της ινσουλίνης απ' τη μύτη και το στόμα. Μετά από παγκρεατομές που για κάποιους λόγους αφαιρούμε το πάγκρεας τώρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τεχνητό πάγκρεας είτε να αυτομεταμοσχεύσουμε μισίδια του παγκρέατος ώστε να έχουμε καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης.. Και γονιδιακά έχουμε προχωρήσει διότι έχουμε βρει γονίδια που είναι υπεύθυνα για τον διαβάτη τύπου 1 γιατί υπάρχουν 2 ειδών διαβήτες. Ο διαβήτης ο νεανικός, ο τύπος 1 που εμφανίζεται στη νεαρή ηλικία και ο ενήλικος διαβήτης τύπου 2.
Ο νεανικός διαβήτης από ποια ηλικία εμφανίζεται;
Συνήθως εμφανίζεται κατά τη λεγόμενη ώριμη ηλικία
Θα θέλαμε να μας πείτε πώς αντιμετωπίζουμε τις οξείες αποφράξεις των αρτηριών;
Αυτό απασχόλησε και την ερευνητική ομάδα πρίν από χρόνια όταν ήμουν διευθυντής της πανεπιστημιακής χειρουργικής κλινικής της Νέας Υόρκης. Εκεί είχαμε ξεκινήσει σε οξείες θρομβώσεις, οξείες αποφράξεις των αρτηριών και αρχίζαμε να δίνουμε θρομβολυτικά ένζυμα τα οποία μέχρι σήμερα έχουν εγκαθιδρυθεί και σώζουν χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο ιδίως όσον αφορά το έμφραγμα του μυοκαρδίου δηλ το καρδιακό επεισόδιο δηλ η απόφραξη οξεία των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς. Όταν δώσουμε αυτά τα ένζυμα μέσα στις πρώτες ώρες τότε συνήθως τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά. Βεβαίως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε άτομα γηραιάς ηλικίας και άτομα που μπορεί να έχουν υψηλή πίεση.
Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τις ιατρικές μεθόδους στις περιπτώσεις αυτές.
Στις οξείες περιπτώσεις είτε μπορούμε να δώσουμε θρομβολυτικά ένζυμα είτε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη μέθοδο ή οποία σχετίζεται με την μηχανική διάρρηξη του αγγείου ανοίγοντας με έναν τρόπο έτσι ώστε υπάρχει μια ελαστική διακινούμενη σφαίρα την οποία καλούν ''μπαλονάκι'' και μετά για να μην γίνει σθένωση του αγγείου μπορούμε να βάλουμε έναν εσωτερικό νάρθηκα. Αυτό έχει καλό αποτέλεσμα υπό την προϋπόθεση ότι επί 24ώρου βάσεως υπάρχει μια ομάδα η οποία είναι σε θέση να βάλει αυτά σε εφαρμογή μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα Έχει παρατηρηθεί ότι το 25% αυτών των παρεμβάσεων μπορούν να γίνουν αλλά υπάρχει σθένωση μετά από 6 μήνες περίπου 25%. Άρα έχουμε τώρα άλλες μεθόδους να χρησιμοποιούμε γι' αυτή τη σθένωση να μην συμβαίνει όπως υπάρχει μια ουσία η ραπανικίνη που βοηθά ώστε να μην δημιουργείται η σθένωση σ' αυτές τις περιπτώσεις.
Ποια είναι η συντηρητική αγωγή για τις χρόνιες αποφράξεις των αρτηριών;
Αρχικά είναι ο σωστός τρόπος ζωής, βεβαίως έχουμε και νέα φάρμακα τα οποία βοηθούν και για την πρόληψη αλλά και για την αποτελεσματική θεραπεία των περιπτώσεων αυτών. Έχουμε αντιθρομβοτικά νέα φάρμακα, έχουμε αντιαιμοπεταλιακά που δίνουν τη δυνατότητα να έχουμε λιγότερες θρομβώσεις όπως επίσης και τις επιπλοκές τους. Το βασικό φάρμακο που ξεκινήσαμε πριν πολλά χρόνια είναι αυτό που λέμε μικροασπιρίνη και τώρα σε σοβαρότερες περιπτώσεις που θέλουμε να δώσουμε πιο σοβαρά αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα έχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε γιατί έχουμε και άλλα σκευάσματα γι' αυτή την περίπτωση.
Ποιες είναι οι ανοιχτές αγγειακές επεμβάσεις που συνήθως χρησιμοποιούνται;
Οταν η συντηρητική αγωγή δεν είναι ικανοποιητική ανεξαρτήτως αυτό αν είναι στην καρδιά ή στις αρτηρίες των κάτω άκρων τότε σκεφτόμαστε για μια επεμβατική αγωγή και μια απ' αυτές τις επεμβατικές αγωγές είναι η ανοιχτή εγχείρηση. Αυτές είναι οι ανοιχτές εγκαθιδρυμένες επεμβάσεις και τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά όταν επιλέγουμε τους σωστούς ασθενείς και την σωστή επέμβαση. Πολλοί πιστεύουν ότι το τεχνικό μέρος είναι το πιο δύσκολο, για μένα είναι το πιο εύκολο και το πιο δύσκολο είναι να αποφασίσει κάποιος πότε θα κάνει την επέμβαση και ποια επέμβαση θα κάνει. Τα μοσχεύματα τα οποία χρησιμοποιούμε είναι τα παρακαμπτήρια μοσχεύματα, όταν έχουμε μια εκτεταμένη απόφραξη της αρτηρίας τότε παρακάμπτουμε την απόφραξη. Τα καλύτερα μοσχεύματα είναι τα αυτόλογα αρτηριακά, εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν έχουμε αρκετές αρτηρίες να χρησιμοποιήσουμε τότε παίρνουμε τα φλεβικά μοσχεύματα. Αυτό γίνεται για αρτηρίες που το εύρος τους είναι αρκετά μικρό, όταν είναι μεγάλο τότε χρησιμοποιούμε τα συνθετικά μοσχεύματα…
Τι εννοούμε όταν λένε ενδαγγειακές επεμβάσεις;
Την τελευταία περίοδο των 10-15 ετών αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι σε περιπτώσεις που η γενική κατάσταση του ασθενούς μπορεί να μην το επιτρέπει για μεγάλες ανοιχτές επεμβάσεις μήπως μπορούμε να κάνουμε τις επεμβάσεις αυτές χωρίς να έχουμε ανοιχτή επέμβαση. Δηλ σε μια απ' τις περιφερικές αρτηρίες εισάγουμε έναν καθετήρα και διαμέσου αυτού του μεγάλου καθετήρος μπορούμε να εισάγουμε το μόσχευμα και μέσω αυτού του μοσχεύματος μπορούμε να σταθεροποιήσουμε όχι με λαβές αλλά να χρησιμοποιούμε τις εσωτερικές νάρθηκες και μ' αυτόν τον τρόπο η επέμβαση γίνεται χωρίς να έχουμε επαφή άμεση μα τα αγγεία.
Τι εννοούμε όταν λέμε αγγειογένεση;
Αυτή είναι μια καινούργια ερευνητική διεργασία που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια και νομίζω ότι είναι ενθαρρυντική. Υπάρχουν περιπτώσεις που στις αγγειακές παθήσεις υπάρχει τέτοιο προχώρημα όσον αφορά τις αποφράξεις που δεν μπορούμε να κάνουμε τις επεμβάσεις που αναφέραμε. Οπότε η σκέψη έγινε ότι εάν μπορούμε να παράγουμε νέα αγγεία τότε μπορεί να δώσουμε και λύση στο πρόβλημα και η μοριακή βιολογία και η γονιδιακή θεραπεία έχει προχωρήσει σ' αυτόν τον τομέα, δηλ τι κάνουμε.. Βρίσκουμε αυξητικούς παράγοντες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αύξηση νέων αγγείων και πειραματικές και κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούμε να δημιουργήσει διαμέσου της γονιδιακής θεραπείας νέα αγγεία που είτε σε ανεγχείρητες περιπτώσεις να τις εφαρμόσουμε είτε να τις εφαρμόσουμε σε συνδυασμό με άλλες χειρουργικές επεμβάσεις. Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι η αγγειογένεση να γίνεται με σωστό και μεθοδικό τρόπο διαφορετικά δεν θα έχουμε καλά αποτελέσματα. Επίσης το αντίθετο της αγγειογέννεσης είναι η αντιαγγειογέννεση την οποία εφαρμόζουμε σε περιπτώσεις καρκίνου.
Ενα άλλο μεγάλο θέμα της εποχής είναι οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς.
Θεωρώ ότι έχουμε προχωρήσει παγκόσμια στο θέμα των μεταμοσχεύσεων γενικά και της καρδιάς επίσης αρκεί να αναφέρω ότι περισσότερο από 50.000 μεταμοσχεύσεις καρδιάς έχουν γίνει ανά την υφήλιο και αν δεν έχουμε πολύ περισσότερες είναι γιατί δεν έχουμε δότες και αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε από πλευράς αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος είναι χρησιμοποιώντας μοριακή βιολογία και γενετική να αναπτύξουμε ιστούς και όργανα τα οποία να έχουν ιστοσυμβατότητα και βάση αυτών των συνθηκών εφόσον το πετύχουμε θα αντιμετωπίσουμε το θέμα των μεταμοσχεύσεων. Εν τω μεταξύ έχουμε δημιουργήσει τεχνητά όργανα που προσωρινά βοηθούν την κατάσταση.
Θα θέλαμε να μας πείτε τις προοπτικές που υπάρχουν για την εφαρμογή των βιοιατρικών ερευνών.
Φρονώ ότι είναι εξαιρετικές και θεωρώ ότι μέσα στα επόμενα 20 χρόνια θα μπορούμε να βγάλουμε διάγνωση και θεραπεία από πολύ νωρίς στην εμβρυϊκή περίοδο ή στη μεταγενητική περίοδο του ατόμου, πολλές παθήσεις θα μπορούμε να τις αντιμετωπίζουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όχι μόνο θα υπάρχει λιγότερος αριθμός ασθενών απ' τις διάφορες παθήσεις αλλά επίσης η μακροζωία θα είναι κάτι στις αναπτυγμένες τεχνολογικά χώρες. Υπολογίζουμε ότι το 2020 το προσδόκιμο της επιβίωσης θα είναι 100 χρόνια και το 2050 θα είναι 120 χρόνια ο μέσος όρος ζωής.
Υπάρχει το εξής. Πολλοί λένε ότι λόγω φόρτου εργασίας πολλοί έχουν πίεση και έχει ειπωθεί ότι όταν έχεις άγχος αναζωογονούνται τα κύτταρα εν σχέση με όταν κάθεσαι και δεν κάνεις τίποτα τα κύτταρα γερνάνε, τι ισχύει τελικά;
Δεν νομίζω ότι είναι οι ώρες εργασίας μας που μας δημιουργούν προβλήματα όσον αφορά το ζήτημα του άγχους αλλά είναι η ποιότητα της εργασίας μας. Όταν δουλεύουμε 14-16 ώρες και έχουμε ικανοποίηση από την εργασία μας τότε αυτό δεν είναι καταστρεπτικό αλλά είναι εποικοδομητικό . Αν δουλεύουμε 3-4 ώρες σε ένα χώρο που δεν εκτιμάται η δουλειά μας, αν δεν έχουμε την ικανοποίηση στο τέλος της ημέρας, αν δεν αξιολογείται καλά η γνώση, η πείρα μας τότε αυτό είναι πολύ κουραστικό και όχι μόνο το άγχος αλλά δημιουργείται και κατάθλιψη. Θα πρέπει όλοι να προσπαθούμε και να δημιουργούμε το θετικό περιβάλλον που είναι καλό και για την εργασία αλλά και για το άτομο. Έχει δοθεί η εντύπωση ότι οι πολλές ώρες εργασίας φθείρουν τον άνθρωπο, του δημιουργούν πρόσθετο άγχος, έχουμε κάνει ερευνητικές εργασίες και έχει δειχθεί ότι ο κυριότερος λόγος για τη φθορά του οργανισμού όσον αφορά το άγχος, την κατάθλιψη είναι όταν δεν έχουμε ικανοποίηση από το έργο μας. Όταν έχουμε ικανοποίηση αυτό μας δίνει μια αναζωογόνηση και καλό θα είναι να ξέρουμε ότι μέχρι ένα σημείο έχουμε και εμείς ευθύνη γιατί είμαστε μέλη του κοινωνικού συνόλου και θα πρέπει να δημιουργούμε ένα περιβάλλον αναζωογονητικό αυτό που λέω εργασιακή άσκηση.
Τι νομίζετε ότι θα συμβεί με το περιβάλλον;
Πριν περάσουμε σ' αυτό είναι καλό να πούμε πως βλέπουμε τον άνθρωπο στην υφήλιο που ζει. Αν σκεφτούμε ότι έχουμε 6,2 δις άτομα που ζουν σ' αυτόν τον πλανήτη σε 20 χρόνια θα έχουμε 7 δις άρα βλέπουμε το 50% αυτής της πληθυσμιακής αυξήσεως θα συμβεί στις αναπτυσσόμενες τεχνολογικά χώρες και καταλαβαίνουμε πόσο αυτό θα έχει γενικότερη επίπτωση στην υδρόγειο. Επίσης η αστικοποίηση σήμερα είναι 50% και υπολογίζεται στα επόμενα 20 χρόνια ότι θα φτάσει το 80% και αυτό θα είναι στις αναπτυσσόμενες τεχνολογικά χώρες. Αυτά θα έχουν επίπτωση από πλευράς του μέλλοντος. Όσον αφορά το περιβάλλον το θέμα του θερμοκηπίου προβλέπεται να είναι εντονότερο, η όξινη βροχή θα επιβαρυνθεί, προβλέπεται τα επόμενα 30 χρόνια ότι θα έχουμε προβλήματα ζητήματος υδάτινων πόρων, θα μειωθούν κατά 30% και παράλληλα σε μεγάλο βαθμό θα έχουμε μια υποστροφή των οικοσυστημάτων και των βιοσυστημάτων.
Ποιες αρχές πρέπει να τηρούνται για τις αρχές της μοριακής βιολογίας;
Εγώ νομίζω ότι όλες αυτές οι προσπάθειες οι οποίες προχωρούν με πολύ ικανοποιητικό ρυθμό πρέπει να γίνονται σε κέντρα αναγνωρισμένα και τα χρήματα πρέπει να δίνονται από την πολιτεία ή από κοινωφελή ιδρύματα. Εάν υπάρχει ιδιωτική χορηγία θα πρέπει να μην βάζει εκείνη τον στόχο του αποτελέσματος και επίσης οτιδήποτε σχετίζεται με τη μοριακή βιολογία και τα επιτεύγματά της να είναι για το καλό του ανθρώπου και να μην είναι αποκλειστικότητα ορισμένων ομάδων. Οτιδήποτε γίνεται στην επιστήμη θα πρέπει να γίνεται σαφές και να δημοσιοποιείται ώστε ο κάθε επιστήμονας αλλά και ο μέσος πολίτης να ξέρει πού πηγαίνουμε.
Τι μπορούμε να κάνουμε για καλύτερη ποιότητα ζωής;
Αρχικά θα ήθελα να πω ποιος θα είναι ο ρόλος των γιατρών τα επόμενα χρόνια. Με τις εξελίξεις της βιοϊατρικής θα πρέπει οι σχέσεις γιατρού ασθενούς να είναι στενότερες γιατί η αγωγή η οποία θα εφαρμόζεται θα πρέπει να είναι σε ατομική βάση διότι βλέποντας το γονιδιακό χάρτη του ατόμου θα έχουμε τελείως ατομική θεραπεία για κάθε πάθηση γι' αυτό χρειάζεται σωστή κατατόπιση του ασθενούς και σωστή ενημέρωση, το απόρρητο πρέπει να τηρείται ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα σε περιπτώσεις ατόμων που ο γονιδιακός τους χάρτης να είναι επηρεασμένος αρνητικά για να μην υπάρχουν επιπτώσεις στην επαγγελματική του ζωή και ανέλιξη. Επίσης η διά βίου ιατρική εκπαίδευση θα πρέπει να επιταχυνθεί γιατί όσο καλός κι αν είναι ο γιατρός αν δεν κατατοπίζεται συνεχώς δεν θα είναι σε θέση να παρέχει τις υπηρεσίες του και επίσης το άλλο θέμα που έχει σημασία είναι το ζήτημα κόστους διότι οι θεραπείες και ιδιαίτερα οι γονιδιακές θεραπείες θα είναι αρκετά ακριβές. Όλοι μας θα πρέπει να κοιτάζουμε το θέμα της ποιότητας ζωής το οποίο είναι πιο εύκολο για εμάς τους Έλληνες διότι έχουμε μια εξαιρετική παράδοση. Αν πάμε στους αρχαίους Έλληνες θα δούμε ότι το θέμα της αλληλεγγύης, της κοινωνικότητας, της αγάπης, της φιλίας, εδραιώθηκε στους αρχαίους χρόνους…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου