Φρένο στη χειραγώγηση διατραπεζικού επιτοκίου και άλλων προϊόντων θέλει να βάλει η ΕΕ με νέα μέτρα

Πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων ευρώ επιβλήθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες εξαιτίας της χειραγώγησης του Διατραπεζικού Επιτοκίου του Λονδίνου (LIBOR) και του Διατραπεζικού Επιτοκίου Δανεισμού σε ευρώ (EURIBOR), ενώ διεξάγονται έρευνες για καταγγελίες χειραγώγησης δεικτών αναφοράς βασικών εμπορευμάτων (π.χ. πετρελαίου, φυσικού αερίου και βιοκαυσίμων) και συναλλαγματικών ισοτιμιών. 
Η Επιτροπή υπέβαλενομοθετικό σχέδιο που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας των δεικτών αναφοράς. Ο δείκτης αναφοράς είναι ένας δείκτης (στατιστικό μέτρο), που υπολογίζεται με βάση ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο βασικών δεδομένων, και ο οποίος χρησιμοποιείται ως τιμή αναφοράς για ένα χρηματοοικονομικό μέσο ή μια χρηματοοικονομική σύμβαση ή για τη μέτρηση των επιδόσεων ενός επενδυτικού κεφαλαίου. Οι νέοι κανόνες θα ενισχύσουν την αρτιότητα και την αξιοπιστία των δεικτών αναφοράς, θα διευκολύνουν την πρόληψη και τον εντοπισμό της παραποίησής τους και θα διευκρινίσουν την ευθύνη για τους δείκτες και τον εποπτικό ρόλο των αρμόδιων αρχών. Οι κανόνες αυτοί συμπληρώνουν τις προτάσεις της Επιτροπής, που ενέκριναν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2013, οι οποίες αποσκοπούν στο να καταστεί η παραποίηση των δεικτών αναφοράς αδίκημα κατάχρησης αγοράς, το οποίο επισύρει αυστηρές διοικητικές κυρώσεις (βλ. MEMO/13/774).Πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων ευρώ επιβλήθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες εξαιτίας της χειραγώγησης του Διατραπεζικού Επιτοκίου του Λονδίνου (LIBOR) και του Διατραπεζικού Επιτοκίου Δανεισμού σε ευρώ (EURIBOR), ενώ διεξάγονται έρευνες για καταγγελίες χειραγώγησης δεικτών αναφοράς βασικών εμπορευμάτων (π.χ. πετρελαίου, φυσικού αερίου και βιοκαυσίμων) και συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι τιμές χρηματοοικονομικών μέσων αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς επίσης και εκατομμύρια ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια εξαρτώνται από δείκτες αναφοράς. Κατά συνέπεια, η παραποίηση δεικτών αναφοράς μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημίες στους καταναλωτές και τους επενδυτές, να στρεβλώσει την πραγματική οικονομία και να υπονομεύσει την αξιοπιστία των αγορών.
Ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Μισέλ Μπαρνιέ δήλωσε σχετικά: “Οι δείκτες αναφοράς βρίσκονται στον πυρήνα του χρηματοοικονομικού συστήματος: έχουν καθοριστική σημασία για τις αγορές μας, καθώς και για τα ενυπόθηκα δάνεια και τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών. Ωστόσο, μέχρι σήμερα εξακολουθούν να βρίσκονται εν γένει εκτός ρυθμιστικού ή εποπτικού πλαισίου. Τα σκάνδαλα και οι ισχυρισμοί για χειραγώγηση των δεικτών αναφοράς έχουν υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στις αγορές. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί: πρέπει να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη. Σύμφωνα με τις σημερινές προτάσεις, όλοι οι φορείς που παρέχουν δείκτες αναφοράς θα πρέπει, για πρώτη φορά, να έχουν σχετική άδεια και να εποπτεύονται. Τα προτεινόμενα μέτρα θα ενισχύσουν τη διαφάνεια και τη διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την αξιοπιστία, τη σταθερότητα και την ποιότητα σημαντικών δεικτών αναφοράς».

Βασικά στοιχεία της πρότασης

Η πρόταση είναι σύμφωνη με τις αρχές που εγκρίθηκαν πρόσφατα σε διεθνές επίπεδο από τη Διεθνή Οργάνωση Επιτροπών Εποπτείας Χρηματιστηρίων (IOSCO) και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δεικτών αναφοράς, όχι μόνο δείκτες αναφοράς επιτοκίων όπως το LIBOR, αλλά π.χ. και δείκτες αναφοράς βασικών εμπορευμάτων. Καλύπτει όλους τους δείκτες αναφοράς που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό της αξίας χρηματοοικονομικών μέσων που έχουν γίνει δεκτά προς διαπραγμάτευση ή αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε ρυθμιζόμενη αγορά, όπως τα παράγωγα ενέργειας και συναλλάγματος, τους δείκτες που χρησιμοποιούνται σε χρηματοοικονομικές συμβάσεις, όπως τα ενυπόθηκα δάνεια, και αυτούς που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των επιδόσεων επενδυτικών κεφαλαίων. Η πρόταση επιδιώκει να καλύψει πιθανές ελλείψεις σε κάθε στάδιο καθορισμού και χρήσης δεικτών αναφοράς.
Απώτερος στόχος είναι να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία των δεικτών, με την εγγύηση ότι δεν θα αποτελούν αντικείμενο συγκρούσεων συμφερόντων, ότι θα αντικατοπτρίζουν την οικονομική πραγματικότητα που προορίζονται να μετρούν και ότι θα χρησιμοποιούνται καταλλήλως.

Συγκεκριμένα, η πρόταση:

• ενισχύει τη διακυβέρνηση και τον έλεγχο της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς

Η δραστηριότητα των φορέων που παρέχουν δείκτες αναφοράς θα υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση και συνεχή έλεγχο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η πρόταση προβλέπει ότι οι φορείς που παρέχουν τους δείκτες αναφοράς (διαχειριστές) πρέπει να αποφεύγουν όσο το δυνατόν τις συγκρούσεις συμφερόντων ή να τις διαχειρίζονται καταλλήλως όταν αυτές δεν μπορούν να αποφευχθούν.

• βελτιώνει την ποιότητα των βασικών στοιχείων και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται από τους διαχειριστές δεικτών αναφοράς

Η πρόταση απαιτεί τη χρήση κατάλληλων και επαρκών στοιχείων για τον καθορισμό των δεικτών αναφοράς, ώστε αυτοί οι δείκτες να αντιπροσωπεύουν τη συγκεκριμένη αγορά ή οικονομική πραγματικότητα την οποία προορίζονται να μετρήσουν. Τα δεδομένα πρέπει να προέρχονται από αξιόπιστες πηγές, και οι δείκτες αναφοράς να υπολογίζονται με σταθερό και αξιόπιστο τρόπο. Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται δεδομένα συναλλαγών ή, αν αυτό δεν είναι δυνατό, επαληθευμένες εκτιμήσεις.

• εξασφαλίζει ότι οι φορείς που συνεισφέρουν στον καθορισμό των δεικτών αναφοράς παρέχουν επαρκή δεδομένα και υπόκεινται σε κατάλληλους ελέγχους.

Κάθε διαχειριστής θα συντάσσει κώδικα δεοντολογίας στον οποίο θα ορίζονται σαφώς οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες των συνεισφερόντων κατά την παροχή δεδομένων για την κατάρτιση ενός δείκτη αναφοράς. Οι υποχρεώσεις αυτές καλύπτουν και τη διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων.

• διασφαλίζει επαρκή προστασία για τους καταναλωτές και τους επενδυτές που χρησιμοποιούν δείκτες αναφοράς

Ενισχύεται η διαφάνεια των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των δεικτών αναφοράς καθώς και της μεθόδου υπολογισμού τους. Παρέχονται επίσης διευκρινίσεις για το τι προορίζεται να μετρήσει κάθε δείκτης αναφοράς και για το ποια είναι τα αδύνατα σημεία του. Τέλος η πρόταση απαιτεί από τις τράπεζες να αξιολογούν, όταν χρειάζεται, όπως για παράδειγμα κατά την κατάρτιση συμβάσεων ενυπόθηκων δανείων, κατά πόσον οι δείκτες αναφοράς ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καταναλωτών.

• διασφαλίζει την εποπτεία και τη βιωσιμότητα κρίσιμων δεικτών αναφοράς

Οι κρίσιμοι δείκτες αναφοράς θα εποπτεύονται από σώματα εθνικών εποπτικών αρχών. Ο επόπτης του διαχειριστή δεικτών αναφοράς θα είναι επικεφαλής κάθε σώματος, στο οποίο θα συμμετέχει και η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ). Σε περιπτώσεις διαφωνίας εντός του σώματος, η ΕΑΚΑΑ θα μπορεί να αποφασίζει βάσει δεσμευτικής διαμεσολάβησης. Όσον αφορά τους κρίσιμους δείκτες αναφοράς, προβλέπονται πρόσθετοι όροι, όπως η δυνατότητα της σχετικής αρμόδιας αρχής να απαιτεί συνεισφορές.
Οι κεντρικές τράπεζες που είναι μέλη του ευρωπαϊκού συστήματος κεντρικών τραπεζών εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου κανονισμού, δεδομένου ότι διαθέτουν ήδη συστήματα που διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τους στόχους του.
Τα παραρτήματα περιέχουν λεπτομερέστερες διατάξεις σχετικά με τους δείκτες αναφοράς βασικών εμπορευμάτων και επιτοκίων. Όταν τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό δεικτών αναφοράς προέρχονται από ρυθμιζόμενους τόπους διαπραγμάτευσης, οι δείκτες αυτοί απαλλάσσονται από ορισμένες υποχρεώσεις προς αποφυγή διπλών ρυθμίσεων.