2.δ΄ Μοριακή Βιολογία - Γενομική και Αγγειογένεση: Εξελίξεις και προβληματισμοί

Του Μάκη Τσαπόγα M.D., PH.D. M.CH., F.A.C.S., D.Sc., D.M. καθ. αγγειακών παθήσεων πανεπιστημίων Ν. Υόρκης και Λονδίνου, αντ. μέλους Ακαδημίας Αθηνών, συμβ. ΠΟΥ 
Λειτουργική Γενωμική: Είναι ο ερευνητικός τομέας που συγκεντρώνει πληροφορίες σχετιζόμενες με την οργάνωση και λειτουργία του γονιδιώματος. Επιδιώκεται η απομόνωση και ο χαρακτηρισμός των γονιδίων που έχουν σχέση με ασθένειες. 

Ο γενετικός έλεγχος είναι εφικτός όταν οι μεταλλάξεις του υπεύθυνου γονιδίου είναι γνωστές. Αυτό θα έχει ιδιαίτερη σημασία σε περιπτώσεις που η κλινική διάγνωση είναι δύσκολη λόγω ποικιλλομορφίας της κλινικής εικόνας.
Το ποντίκι ως πειραματόζωο έχει σημαντικές γενετικές ομοιότητες με τον άνθρωπο. Αφαιρώντας ένα γονίδιο που σχετίζεται με μία ασθένεια, μπορούμε να μελετήσουμε τα αποτελέσματα απ’ ευθείας στον οργανισμό. Επίσης δημιουργούμε μικρές αλλαγές στα γονίδια κάνοντας «μικρολαπαροτομίες» του κυτταρικού πυρήνα, παρόμοιες με τις μεταλλαγές σε ασθενείς. Δημιουργούμε έτσι «ζώα πρότυπα» χρήσιμα για την δοκιμή προληπτικών και θεραπευτικών σχημάτων.
Η Μοριακή Βιολογία αλλάζει ραγδαία τον χάρτη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Αναγνωρίζονται γονίδια που είναι υπεύθυνα για το σύνδρομο του μακρού Q-T, της αρρυθμιογόνου δυσπλασίας της δεξιάς κοιλίας, ειδικότερα της νόσου της Νάξου και για μυοκαρδιοπάθειες. Ορισμένες από αυτές θα προλαμβάνονται ή θα αντιμετωπίζονται έγκαιρα κατά την ενδομήτριο ζωή. Εάν δεν πραγματοποιηθεί στο στάδιο αυτό, τότε συχνά η αγωγή εφαρμόζεται πριν να εμφανισθεί η νόσος.
Αγγειογένεση: Είναι μια νεώτερη εξέλιξη που έχει σχέση με την δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων με σύγχρονες γονιδιακές τεχνικές. Μπορεί να εφαρμοσθεί σε προχωρημένη ανεγχείρητη ισχαιμική νόσο ή σε συνδυασμό με χειρουργική επέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ένα βιολογικό παρακαμπτήριο. Σε περιορισμένο αριθμό ασθενών, παρατηρήθηκε βελτίωση των συμπτωμάτων της στηθάγχης, όπως και της ισχαιμίας των κάτω άκρων. Αυξήθηκε ο δείκτης σφυρού/βραχίονα, διαπιστώθηκε απαλλαγή από πόνους και επούλωση ελκών. Επίσης, επιβραδύνθηκε η επαναστένωση και επιταχύνθηκε η ανάπτυξη νέου ενδοθηλίου. Αντίθετη ακριβώς τακτική ακολουθείται για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Για να αναχαιτίσουμε τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων σε κακοήθεις νεοπλασίες, ανακόπτουμε την ανάπτυξη νέων αγγείων. Αυτή είναι η αντιαγγειογενετική θεραπεία.
Η τεχνική της αγγειογενέσεως συνίσταται στην απ’ ευθείας ένεση στο μυοκάρδιο, του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών. Μπορεί να χορηγηθεί και δια μέσου της πρωτεΐνης του ή και με μεταφορά του ανάλογου γονιδίου. Προτιμάται η χορήγηση του γονιδίου, γιατί με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται συνεχής παραγωγή του αυξητικού παράγοντα. Η αγγειογενετική θεραπεία για να είναι αποτελεσματική χρειάζεται να δοθεί στην σωστή φάση της νόσου, με την ανάλογη δοσολογία και με την κατάλληλη οδό. Εάν γίνει στην περίοδο που η αθηρωματική πλάκα αναπτύσσει νεόπλαστα αγγεία, τότε μπορεί να προκληθεί αιμορραγία. Επίσης, εάν δεν τηρηθούν οι απαραίτητοι κανόνες, η ανεξέλεγκτη αγγειογένεση μπορεί να δημιουργήσει καρκινοματώδεις όγκους.