Οι Κέλτες

Οι Κέλτες (= οι κρυφοί) ήταν ομάδα αποτελούμενη από πολιτισμικά συγγενικούς λαούς, κυρίως Γαλάτες – Ίβηρες – Βρετανούς – Τεύτονες – Κίμβρους, οι οποίοι κατέλαβαν το μεγαλύτερο τμήμα της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης βορείως του ήδη υπάρχοντος Ελληνορωμαϊκού κόσμου με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά τις Κελτικές διαλέκτους, οι οποίες αποτελούσαν κατηγορία Ευρωπαϊκών γλωσσών και την θρησκεία (πολυθεϊσμός).

Χάρτης Κελτικών φυλών της Ευρώπης

Η εμφάνιση των Κελτών στην Ανατολική Ευρώπη χρονολογείται περί το 1000 – 800 π.Χ., αν και πρόσφατες έρευνες – ανασκαφές καταδεικνύουν ότι πολιτισμοί της 2ης χιλιετίας προ Χριστού στη Σιβηρία και Βόρεια Μογγολία ίσως σχετίζονται με τους Κέλτες. Επιπλέον η ικανότητα των Κελτών στην ιππασία, σε συνδυασμό με την τάση να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, προσδίδουν στους ανωτέρω συσχετισμούς επιπλέον αξιοπιστία.

Κοινωνία – Θρησκεία – Τέχνη

Η δομή της Κελτικής κοινωνίας ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τις πολεμικές δραστηριότητες, καθότι η ανάγκη επιβίωσης καθιστούσε επιτακτική την πολεμική οργάνωση, λόγω των συχνών μετακινήσεων.
Η Κελτική κοινωνία ήταν ιεραρχικά δομημένη σε τάξεις. Τις φυλές κυβερνούσαν βασιλείς και οι πολιτικοί θεσμοί διακρίνονταν για την πλαστικότητά (αρμονία) τους. Σύμφωνα με Ρωμαϊκές και Ιρλανδικές πηγές, η Κελτική κοινωνία διαιρείτο σε τρεις ομάδες: μια πολεμική αριστοκρατία, μια τάξη διανοητών στην οποία περιλαμβάνονταν οι Δρυίδες, οι ποιητές και οι δικαστές και μια τρίτη στην οποία εντάσσονταν οι υπόλοιποι.
Θεμελιώδεις πυλώνες της Κελτικής κοινωνίας ήταν η φυλή και η συγγένεια. Η εθνική ταυτότητα καθοριζόταν από την ευρύτερη φυλετική ομάδα που ονομαζόταν τουάθ (tuath = λαός στα Ιρλανδικά) αλλά στηριζόταν στην μικρότερη οργανωτική ομάδα συγγένειας, την πατριά που ονομαζόταν κενέντλ (ke-na-dl ή kindred=συγγένεια στα Ιρλανδικά). Η πατριά ήταν εκείνη που παρείχε την ταυτότητα και την προστασία, καθώς καθήκον της ήταν να προστατεύει τα άτομα…….σημειωτέον ότι τα εγκλήματα κατά του ατόμου δικάζονταν ενώπιον όλης της πατριάς. Ένας από τους προεξέχοντες θεσμούς μεταξύ των Κελτών ήταν οι διαμάχες αίματος (βεντέτες) στις οποίες η δολοφονία, ή η προσβολή ενάντια σε ένα άτομο απαιτούσε από ολόκληρη την πατριά να ζητήσει την βίαιη τιμωρία.

Στην Κελτική κοινωνία, παρόλο που το σημείο αναφοράς ήταν μια αριστοκρατία πολεμιστών, εντούτοις η θέση των γυναικών ήταν αρκετά υψηλή. Στις πρώιμες περιόδους οι γυναίκες συμμετείχαν στις εχθροπραξίες και στην ιερατική βασιλεία. Διαδραμάτιζαν σε μεγάλο βαθμό υποστηρικτικό ρόλο στις Κελτικές μάχες, προετοιμάζοντας το στρατόπεδο και φροντίζοντας τους πολεμιστές. Υπάρχουν αναφορές σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες επιτίθεντο στους Ρωμαίους πριν αυτοί εκδηλώσουν εφόδους στα στρατόπεδα – καταυλισμούς με σκοπό να προστατεύσουν τα παιδιά τους. Παρόλο που αργότερα οι Κέλτες υιοθέτησαν το πατριαρχικό πρότυπο, διατήρησαν στη μυθολογία και λογοτεχνία τους, αναφορές γυναικών που αναδείχθηκαν ως ηγέτιδες και πολεμίστριες.

Γαλατική απεικόνιση Δρυίδη

Η θρησκεία ήταν πολυθεϊστική και κύριοι λειτουργοί αυτής ήσαν οι Δρυίδες(ονομασία προερχόμενη από το ιερό δένδρο των Κελτών την βελανιδιά – δρυ, ή από λέξη της Γαλατικής διαλέκτου) οι οποίοι ήσαν ένα είδος διανοητών & ιερέων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι θεοί τους «εμφανίζοντο» πάντα σε μορφή τριάδας, γεγονός που συνέβαλλε αργότερα στην ευκολότερη αποδοχή της Χριστιανικής θρησκείας. O Κελτικός πολυθεϊσμός περιελάμβανε κοινές αλλά και φυλετικές θεότητες οι οποίες ελατρεύοντο από τις Γαλατικές (περιοχές Γαλλίας – Γερμανίας – Βελγίου) – Βρυθονικές (περιοχές Μεγ. Βρετανίας και Βρετάνης) Ουαλικές (Ουαλία) - Γαλικιακές (Ιρλανδία) και Κελτιβηριανές(Πορτογαλία – Ισπανία) φυλές αντίστοιχα.
Οι κυριότεροι θεοί και αντίστοιχες ιδιότητες ήσαν οι κάτωθι:
Alaunus (Fin) – ίασης και προφητείας
Ambisagrus – κεραυνού και αστραπής

Ankou
Ankou – θανάτου
Atepomarus – έφιππος θεός
Arausio – των υδάτων
Barinthus (Manannán mac Lir) – θάλασσας
Belatucadros – πολέμου
Belenus – ίασης
Buxenus – μικρών δένδρων
Camulus (Camulus, Camalos) – πολέμου και του ουρανού

Cissonius
Cissonius (Cisonius, Cesonius) – εμπορίου
Mars Cnabetius – πολέμου
Cocidius – πολέμου
Condatis – των συμβολών των ποταμών
Contrebis (Contrebis, Contrebus) – πόλεων
Dii Casses – άρνησης
Dis Pater (Dispater) – κάτω κόσμου
Fagus – θεός της οξιάς
Genii Cucullati – πνευμάτων
Grannus – ίασης και πηγών
Icaunus – ποταμών
Iovantucarus – νεότητας
Lenus – ίασης
Leucetios (Leucetius) – κεραυνού
Lugus, δημιουργίας και μάθησης
Luxovius (Luxovius) – αστικών υδάτων
Maponos (Maponus) – νεότητας
Moritasgus – ίασης
Nemausus – θεότητα της Νιμ (πόλη της Νότιας Γαλλίας)
Nodens (Nudens, Nodons) – ίασης, θάλασσας, κυνηγιού και σκύλων
Robor – βελανιδιών
Rudianos – πολέμου
Segomo – πολέμου

Smertius
Smertrios (Smertios, Smertius) – πολέμου

Sucellos (Sucellus, Sucellos) – αγάπης και χρόνου

Taranis
Taranis – κεραυνού
Toutatis (Caturix, Teutates) – προστάτης θεός των Γαλατών
Vindonnus – κυνηγιού και ίασης
Vosegus – θεότητα των Βοσγίων ορέων (οροσειρά ΒΑ Γαλλίας)
Γυναικείες θεότητες
Abnoba – ποταμών και δασών
Adsullata – θεά του ποταμού Savubalabada
Agrona – πολέμου
Andarta – πολέμου
Andraste – νίκης
Arduinna – του δάσους των Αρδεννών
Artio – αρκούδας
Aveta – μητρική θεότητα που σχετίζεται με το τρεχούμενο νερό – πηγές στην Γερμανία
Belisama – λίμνες και ποτάμια, φωτιά, βιοτεχνία και φως, σύζυγος της Belenus
Clota – προστάτιδα θεά του ποταμού Clyde
Coventina – πηγάδια και πηγές
Damara – θεά της γονιμότητας
Dea Matrona – Θεία Μητέρα και θεά του ποταμού Μάρνη στη Γαλατία
Dea Sequana – θεά του Σηκουάνα
Debranua – θεά της ταχύτητας και λίπους
Epona – θεά της γονιμότητας, προστάτιδα αλόγων, όνων και ημιόνων.
Erecura – θεά της γης
Icovellauna – υδάτινη θεότητα
Ιστορικά στοιχεία

Με μοναδική εμπειρία στην ιππική τέχνη οι Κέλτες υπήρξαν ειδήμονες στην κατασκευή – χρήση αρμάτων γεγονός που τους προσέδωσε φήμη τρομερών αντιπάλων στις μάχες. Πρόκειται για τους φοβερούς μαχητές, οι οποίοι λεηλάτησαν τη Ρώμη το 390 π.Χ. Η πρώτη μεγάλη ηγέτης των Κελτών ήταν ηBoadicea (ή Boudicca ή Buddug) βασίλισσα της Κελτικής φυλής Iceni η οποία επαναστάτησε κατά της Ρωμαϊκής κυριαρχίας το 60 – 61 μ.Χ και της οποίας ο βαρύς χάλκινος ανάγλυφος θώρακας χρονολογείται στην χρονική περίοδο, μεταξύ ύστερης εποχής του Χαλκού και πρώιμης εποχής του σιδήρου.
Η Boadicea αγορεύει_πίνακας του John_Opie_Πινακοθήκη Λονδίνου_wiki commons
Ο εν λόγω θώρακας αν και κατασκευασμένος πριν αρκετούς αιώνες είναι πολύτιμος και πιθανώς να αποτελεί οικογενειακό κειμήλιο. Τα ενώτια (σκουλαρίκια) είναι αντίγραφα - μινιατούρες της Κελτικής ασπίδας και ίσως χρησίμευσαν ως πρότυπο για την αντίστοιχη Ρωμαϊκή ασπίδα. Οι οπαδοί της Boadicea είναι πιθανότητα Κέλτες λόγω της ενδυμασίας τους (tartan) αλλά o ρουχισμός τους είναι μάλλον μονότονος.

Χρυσό περιλαίμιο (torque) 460 π.Χ_πηγή wikipedia

Η Κελτική ένδυση χαρακτηρίζεται από φωτεινά χρώματα και τολμηρά σχέδια, ιδιαίτερα ρίγες και υφάνσεις σκακιέρας, όπως οι σκωτσέζικες φούστες (kilts) που αποτελούν μεταγενέστερη επινόηση, καθότι οι άνδρες όπως όλοι οι «βάρβαροι» φορούσαν παντελόνια. Χαρακτηριστικά της εμφάνισης τους ήσαν τα μεγάλα μουστάκια και οι πολεμιστές μερικές φορές έλουζαν τα μαλλιά τους με ασβέστη και κατόπιν τα έπλεκαν σε κοτσίδες. Επιπλέον η τάση των Κελτών για επίδειξη εκδηλωνόταν φορώντας περιβραχιόνια (armlets) και περιδέραια (torques) τα οποία ήσαν κατασκευασμένα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, ή κράμα μετάλλων και τις περισσότερες φορές αποτελούσαν καλλιτεχνικά αριστουργήματα.

Σκωτσέζοι μισθοφόροι του 30ετούς πολέμου με κίλτ 

Παρόλο που οι Κέλτες ήσαν εξαιρετικοί ιππείς, κατά κύριο λόγο πολεμούσαν πεζοί, με τους ευγενείς και τους υπηρέτες να παρέχουν υποστήριξη έφιπποι. Τα βρετανικά άρματα απετέλεσαν έκπληξη για τους Ρωμαίους, δεδομένου ότι δεν χρησιμοποιούντο πλέον στη Γαλατία. Το άρμα της Boadicea ήταν πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που χρησιμοποιείτο από τους Βρετανούς, ήταν ελαφρύτερο, με καμπίνα ενός τετραγωνικού μέτρου και ρόδες διαμέτρου 90 εκ. Ο Καίσαρ ήταν εντυπωσιασμένος από την επιδεξιότητα των αρματιστών και την ικανότητά τους να εκτελούν γρήγορους ελιγμούς ακόμη και σε πλαγιές. Ο ηνίοχος συχνά κατηύθυνε το όχημα στεκόμενος μεταξύ των αλόγων, ενώ ο πολεμιστής πίσω του εκσφενδόνιζε ακόντια κατά του εχθρού πριν την συμπλοκή σώμα με σώμα.

Κελτικό τελετουργικό κράνος_μουσείο Λονδίνου 

Οι Κέλτες σιδηρουργοί - κατασκευαστές οπλισμού, θεωρούντο ως οι καλύτεροι στον αρχαίο κόσμο. Οι φολιδωτοί θώρακες ήσαν πιθανώς Κελτική εφεύρεση και τα σιδερένια κράνη τους σύντομα υιοθετήθηκαν από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Αυτά τα κράνη με το χαρακτηριστικό «φρύδι» ως διακόσμηση φορέθηκαν από αρκετούς πολεμιστές, παρόλο που η ολόσωμη πανοπλία περιοριζόταν κυρίως στους άρχοντες και τους έμπιστους οπαδούς. Οι περισσότεροι Κέλτες πολεμιστές όσον αφορά στην προστασία τους βασιζόντουσαν μόνο στην ασπίδα και την ευκινησία τους. Επίσης χρησιμοποιούσαν λόγχες και μια ποικιλία από βαλλιστικά όπλα, αλλά κύριο όπλο ήταν το ξίφος, με μήκος περίπου 90 εκατοστών το οποίο χρησιμοποιείτο αποκλειστικά ως όπλο περικοπής. Ήσαν δε τόσο επιδέξιοι στο χειρισμό του που ορισμένοι πολεμιστές ήσαν ικανοί να αποκρούσουν τα Ρωμαϊκά ακόντια με τα ξίφη τους. Οι Κέλτες ήταν φανατικοί κυνηγοί κεφαλών και συχνά σταματούσαν εν μέσω της μάχης για να αποκεφαλίσουν τους εχθρούς. Μια άλλη ιδιαιτερότητα που παρουσίαζαν ήταν ότι ορισμένες φορές πολεμούσαν γυμνοί φέροντας μόνο κράνος και ασπίδα. Η αιτία για αυτό παραμένει άγνωστη……….ίσως είχε κάποια τελετουργική σημασία, ή ίσως αποτελούσε ένδειξη γενναιότητας ή κομπασμού.
Οι Ρωμαίοι δεν άργησαν να προσαρμοστούν στις Κελτικές τακτικές μάχης, οι οποίες κατά κύριο λόγο περιελάμβαναν «κατά μέτωπον» επιθέσεις συνοδευόμενες από κραυγές (ψυχολογική επίδραση στον εχθρό).
Ο Καίσαρ προκειμένου να υποτάξει τους Κέλτες και ιδιαίτερα τους Γαλάτες χρησιμοποίησε την προσφιλή του στρατηγική, στρέφοντας τη μία φυλή εναντίον της άλλης, εφαρμόζοντας την τακτική του «διαίρει και βασίλευε». Όταν οι Γαλάτες κάποια στιγμή ενώθηκαν τελικά υπό τον ευγενή Vercingetorix, ήταν ήδη πολύ αργά για τα Κελτικά φύλα.

Άγαλμα του Vercingetorix στο Clermont Γαλλίας 

Αφού υπέστη ένα σοβαρό πλήγμα στην Gergovia το 53 π.Χ, το επόμενο έτος ο Καίσαρ ήταν σε θέση να εγκλωβίσει τον Vercingetorix και τις δυνάμεις του, στην κορυφή ενός λόφου της Αλέσια. Παρά τις συνεχείς επιθέσεις του Γαλατικού στρατού τελικά ο Καίσαρας ανάγκασε τους στρατιώτες να παραδοθούν και η Γαλατία υπέκυψε επιτέλους στη Ρώμη. Ο Vercingetorix πέρασε έξι ολόκληρα χρόνια αλυσοδεμένος πριν καταλήξει στραγγαλισμένος. Οι ίδιες τακτικές φυλετικών διασπάσεων εφαρμόσθηκαν κατά την εισβολή των Ρωμαίων στην Βρετάνη το 43 μ.Χ, αν και οι εκεί Κέλτες ουδέποτε υποτάχθηκαν εξ ολοκλήρου.
chilonas.wordpress.com

ΠΗΓΗ